Wytyczne Science Europe w zakresie zarządzania danymi

Dane badawcze uznane zostały za jeden z priorytetowych obszarów aktywności Science Europe, stowarzyszenia europejskich organizacji finansujących lub prowadzących badania naukowe. Organizacja promuje otwarte udostępnianie danych w celu weryfikacji bądź replikacji badań, a także ponownego wykorzystania ich w przyszłości, w tym w pozanaukowych kontekstach. Zaangażowanie Science Europe w tym obszarze obejmuje m.in. promowanie zarządzania danymi badawczymi zgodnie z zasadami FAIR, a także opracowanie ujednoliconych ram i wskazówek w zakresie zarządzania danymi, przygotowywania planów zarządzania danymi czy wyboru godnych zaufania repozytoriów. 

W 2019 roku organizacja opracowała publikację „Practical Guide to the International Alignment of Research Data Management”, a teraz ukazała się zaktualizowana i uzupełniona wersja tego przewodnikaZawiera ona wzór formularza ewaluacyjnego do oceny planów zarządzania danymi badawczymi, który wskazuje wymagania w zakresie następujących elementów:

Współpraca OpenAIRE i FAIRsharing

OpenAIRE i FAIRsharing podpisały porozumienie o współpracy, której celem jest wymiana oraz wzbogacenie informacji gromadzonych przez obydwie strony porozumienia.

OpenAIRE to organizacja rozwijająca europejską infrastrukturę otwartej nauki oraz wspierająca naukowców w udostępnianiu wyników badań. Rozwijane przez OpenAIRE serwisy ułatwiają wyszukiwanie publikacji i danych i zwiększają ich widoczność, a także łączą informacje o charakterze administracyjnym (m.in. o organizacjach prowadzących bądź finansujących badania naukowe, strumieniach finansowania, grantach) z informacjami o rezultatach badań. Z kolei FAIRsharing to prowadzony przez Uniwersytet Oksfordzki serwis gromadzący informacje na temat metadanych i standardów metadanych, repozytoriów i baz danych oraz polityk czasopism naukowych i instytucji finansujących badania naukowe.

Jak udostępniać dane zgodnie z zasadami FAIR?

FAIR to akronim słów „findable” (możliwy do znalezienia), „accessible” (dostępny), „interoperable” (interoperacyjny) i „reusable” (możliwy do ponownego wykorzystania), które określają w skrócie wymogi, jakie powinny spełniać dane badawcze.

Sungya Pundir, Wikimedia, CC BY-SA 4.0

 

Zarządzanie danymi i ich otwarte udostępnianie zgodnie z zasadami FAIR jest dobrą praktyką, rekomendowaną bądź wymaganą przez wiele instytucji. W ramach programu Horyzont 2020 obowiązuje Open Research Data Pilot, który uwzględnia zasady FAIR. Są one szczegółowo przybliżone w wytycznych dla beneficjentów, w szczególności w zagadnieniach, które powinny zostać opisane w planie zarządzania danymi badawczymi. Odniesienia do zasad FAIR znajdują się także w opracowanych przez Narodowe Centrum Nauki wytycznych dla wnioskodawców do uzupełnienia planu zarządzania danymi badawczymi.

Trzy repozytoria danych badawczych dostępne dla wszystkich

Naukowcy z całej Polski mogą korzystać z trzech repozytoriów, które powstały w ramach projektu Dziedzinowe Repozytoria Otwartych Danych Badawczych. Repozytorium Danych Społecznych (RDS) oraz Macromolecular Xtallography Raw Data Repository (MX-RDR) mają charakter dziedzinowy, natomiast nowa wersja prowadzonego przez Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego Repozytorium Otwartych Danych RepOD to repozytorium ogólnego przeznaczenia, które pozwala na udostępnianie danych ze wszystkich dziedzin nauki. Wszystkie repozytoria oparte są o otwarte oprogramowanie Dataverse, rozwijane w ramach projektu.

Korzystanie z repozytoriów jest bezpłatne i umożliwia udostępnienie danych badawczych z uwzględnieniem dobrych praktyk i zasad otwartej komunikacji naukowej, między innymi zasad FAIR. Zestawy danych deponowane w repozytoriach otrzymują trwały identyfikator DOI, który ułatwia wyszukiwanie i identyfikację danych, a także powiązanie ich z publikacjami bądź prawidłowe zacytowanie. 

W repozytoriach umieszczać można zbiory danych o dowolnej wielkości. Deponujący mogą ponadto przypisać zestawom danych jedną z wolnych licencji, umożliwiając tym samym ich ponowne wykorzystanie.

Można już zgłaszać artykuły na platformie Open Research Europe

Znane są już wytyczne dla artykułów zgłaszanych do publikacji na platformie Open Research Europe (ORE), która powstała na zlecenie Komisji Europejskiej. Z platformy korzystać będą mogli badacze realizujący projekty w ramach programów Horyzont 2020 i Horyzont Europa. Umożliwi ona publikację artykułów bez żadnych dodatkowych kosztów podczas realizacji projektu i po jego zakończeniu, a także spełnienie wymogów polityki otwartości. Na platformie publikowane będą artykuły ze wszystkich dziedzin nauki i sztuki.

Platforma Open Research Europe spełnia także funkcję systemu zarządzania procesem wydawniczym - po zgłoszeniu artykułu jest on sprawdzany przez zespół redakcyjny pod kątem zgodności z wytycznymi i standardami etycznymi, a następnie w ciągu 10 dni publikowany jako preprint. Po publikacji rozpoczyna się proces recenzyjny, który ma charakter otwarty - na stronie widoczne są zarówno nazwiska recenzentów i ich opinie, jak i odpowiedzi autora oraz komentarze innych zarejestrowanych użytkowników platformy. Autorzy mają możliwość opublikowania poprawionych wersji swoich artykułów uwzględniających uwagi recenzentów bądź inne opinie, ale każda z wersji pozostaje dostępna. Artykuły mogą otrzymać status zatwierdzonych, zatwierdzonych z pewnymi zastrzeżeniami bądź niezatwierdzonych.

Additional information