Koalicja S przyjęła strategię w zakresie majątkowych praw autorskich

Zasada zachowania majątkowych praw autorskich przez naukowców stanowi jedną z naczelnych zasad Planu S. Szczegółowe regulacje w tym zakresie zostały przyjęte w lipcu 2020 r. w formie strategii, która określa m.in. zmiany w umowach grantowych, które mają zagwarantować udostępnianie publikacji w wersji AAM (Author Accepted Manuscript) lub VoR (Version of Record) na licencji CC-BY. W ramach przyjętej strategii zaplanowana została także komunikacja z wydawcami czasopism naukowych. Koalicja S rozesłała do listy informujące o przyjętej strategii oraz zaplanowała serię webinariów. Znany jest już także harmonogram wdrażania odpowiednich rozwiązań przez członków Koalicji S. Są wśród nich organizacje, które wdrożą strategię już w 2021 roku (early adopters) oraz takie, które dopiero podejmą odpowiednie decyzje (adoption to follow).

Narodowe Centrum Nauki znalazło się w pierwszej grupie. W komunikacie zamieszczonym na stronie NCN czytamy: „Jedną z trzech ścieżek publikacyjnych zgodnych z założeniami Planu S, a także Polityką, jest publikowanie wyników badań w repozytoriach o otwartym dostępie, gdzie autor powinien umieścić przynajmniej zaakceptowany przez wydawcę do druku manuskrypt (tzw. Author Accepted Manuscript) na licencji Creative Commons Attribution (CC BY) w tym samym czasie, w którym ukazała się publikacja w czasopiśmie zamkniętym. Strategia Zachowania Praw Autorskich ma właśnie na celu ochronę prawa autora do decydowania o opublikowaniu manuskryptu w repozytorium o otwartym dostępie na licencji CC BY”.

Współpraca OpenAIRE i F1000 Research na rzecz rozwoju europejskiej platformy wydawniczej

Organizacja OpenAIRE zaangażowała się w rozwój otwartej platformy wydawniczej Open Research Europe (ORE) tworzonej przez firmę F1000 Research Ltd na zlecenie Komisji Europejskiej.

Organizacje będą współpracować, aby publikacje na nowej platformie były w pełni widoczne, łatwe do wyszukiwania i wzbogacone o dodatkowe dane. Prace obejmą m.in. integrację danych o grantach Komisji Europejskiej, obsługę automatycznego deponowania treści w ORE od dostawców treści OpenAIRE czy ujednolicenie wyświetlania statystyk. Oprócz wsparcia na poziomie technicznym, OpenAIRE zaangażuje się w rozpowszechnianie informacji o platformie, m.in. z pomocą sieci Krajowych Biur Otwartego Dostępu.

Program monitorowania skutków Planu S

Koalicja S opracowała program monitorowania skutków Planu S, który powstał w odpowiedzi na obawy, problemy i pytania zgłaszane podczas publicznych konsultacji dotyczących wdrażania Planu S. Zidentyfikowano różne wyzwania, które należy monitorować: od różnic w kulturach publikacji w poszczególnych dyscyplinach aż do globalnych nierówności w dostępie i możliwości finansowania opłat za publikację. „Aby zainicjować między różnymi interesariuszami dialog na temat skutków Planu S, Koalicja S opracowała ramy monitorowania, dzięki którym agencje finansujące badania naukowe, które wdrażają Planu S mogą śledzić lub monitorować najbardziej znaczące z tych efektów, zarówno te pozytywne, jak i negatywne” - czytamy w komunikacie na stronie Koalicji S.

Jednym z obszarów, któremu koalicja poświęca szczególną uwagę jest wpływ Planu S na karierę młodych naukowców: „Chociaż Koalicja S podejmuje działania w celu zapewnienia, aby naukowcy nie byli ograniczeni w wyborze miejsc publikacji, wielu młodych naukowców obawia się, że nie otrzymają od agencji środków finansowych na publikację w wybranym przez siebie czasopiśmie, które może być prestiżowym tytułem niespełniającym wymogów Planu S, co ostatecznie może negatywnie wpłynąć na ocenę i rozwój ich kariery”. Współpracę z Koalicją podjęły już organizacje zrzeszające młodych badaczy, takie jak EuroDoc, Global Young Academy (GYA), Marie Curie Alumni Association (MCAA) and Young Academy of Europe (YAE).

Otwarta nauka w programie Horyzont Europa

Otwarta nauka będzie modus operandi Horyzontu Europa, kolejnego unijnego programu ramowego na rzecz badań i innowacji - zapowiada Konstantinos Glinos, kierownik działu ds. otwartej nauki w Dyrekcji Generalnej ds. Badań Naukowych i Innowacji Komisji Europejskiej. Glinos mówił o roli otwartej nauki w wywiadzie udzielonym The Guild of European Research-Intensive Universities, sieci europejskich uniwersytetów badawczych, do której należy obecnie 20 uczelni z 15 krajów.
Zapowiadane zmiany w programie Horyzont Europa obejmą m.in. konieczność zapewnienia otwartego dostępu poprzez zdeponowanie pracy w repozytorium natychmiast po publikacji, bez żadnego okresu embarga, a także pozostawienie autorskich praw majątkowych przy autorze i wykorzystanie otwartych licencji, takich jak licencje Creative Commons. Komisja Europejska nie będzie ponadto wspierać finansowo opłat za publikacje w czasopismach hybrydowych. W zakresie danych badawczych zachowana zostanie zasada as open as possible, as closed as necessary, zgodnie z którą domyślnie dane powinny być udostępniane w sposób otwarty, a jedynie w uzasadnionych sytuacjach mogą pozostać zamknięte. Więcej uwagi poświęcone zostanie zarządzaniu danymi badawczymi. „Musimy uczulić ludzi na to, że dane są jak pieniądze. Danymi wytworzonymi w ramach projektu należy w odpowiedni sposób zarządzać i udostępniać je do ponownego wykorzystania dla innych“ - wyjaśniał Glinos.

Nowa platforma OAPEN dla książek naukowych w otwartym dostępie

W kwietniu 2020 r. Fundacja OAPEN poinformowała o przeniesieniu biblioteki OAPEN na nową platformę bazującą na otwartym oprogramowaniu DSpace 6 oraz o zaktualizowaniu strony internetowej i wdrożeniu nowego systemu zarządzania treścią. Migracja na nową platformę umożliwiła wprowadzenie kilku nowych funkcji i usprawnienie działania już istniejących. Dodano m.in. opcję przeglądania zasobów według licencji lub typu publikacji (książka bądź rozdział), wzbogacono ofertę metadanych w formatach katalogowania danych bibliograficznych MARC 21 (Machine-Readable Cataloging file) i MARCXML (dane MARC w środowisku XML); udostępniono również interfejs wyszukiwawczy REST API.

Bibliotekę OAPEN utworzono niecałe 10 lat temu w ramach europejskiego projektu koordynowanego przez Amsterdam University Press i współfinansowanego przez Komisję Europejską. Była to pierwsza międzynarodowa platforma do otwartego udostępniania książek naukowych. W momencie uruchomienia we wrześniu 2010 r. w jej zbiorach znajdowało się ok. 700 tytułów pochodzących od 10 wydawców. Obecnie biblioteka udostępnia na otwartych licencjach ponad 12 tys. książek i rozdziałów ponad 300 wydawców z całego świata.

Additional information