Otwarty dostęp – model argentyński

Silvia Nakano

Otwarty dostęp – model argentyński

Silvia Nakano – dyrektor zasobów naukowo-technicznych w Ministerstwie Nauki, Technologii i Innowacji Produkcyjnej w Argentynie

(opracowanie pytań i wersji polskiej: Michał Starczewski)

13 listopada 2013 r. argentyński parlament jednogłośnie przyjął ustawę o otwartym dostępie do wyników badań finansowanych ze środków publicznych. Jakie są najważniejsze postanowienia tej ustawy?

Wśród najważniejszych postanowień Ustawy o otwartym dostępie (nr 26 899) należy wymienić:

1. Nałożenie na podmioty zaangażowane w badania naukowe odpowiedzialności za zapewnienie otwartego dostępu do rezultatów tych badań dla wspólnoty naukowej i wszystkich zainteresowanych oraz określenie rozsądnych terminów udostępnienia zgromadzonych danych i informacji.
2. Wprowadzenie zobowiązania w stosunku do następujących osób fizycznych i prawnych:

a. Podmiotów publicznych i instytucji wchodzących w skład Narodowego Systemu Nauki, Technologii i Innowacji (SNCTI), otrzymujących finansowanie z Rządu Federalnego, które są zobowiązane do:

i. Rozwijania otwartych, instytucjonalnych repozytoriów cyfrowych (OAIDR), służących do deponowania dorobku naukowego i technologicznego z całego obszaru ich aktywności badawczej, który przeszedł przez proces oceny jakości, niezależnie od tego, czy został opublikowany, czy też nie.

ii. Ustanowienia polityk powszechnego dostępu do surowych danych badawczych albo poprzez otwarte instytucjonalne repozytoria cyfrowe, albo z wykorzystaniem Krajowych Portali Danych, jak również ustanowienie polityk instytucjonalnych w zakresie zarządzania nimi i ich długotrwałego przechowywania.

iii. Utworzenia repozytoriów kompatybilnych z międzynarodowymi standardami interoperacyjności i zapewnienia otwartego dostępu przez Internet do zdeponowanych w nich dokumentów i danych, albo innych technologii informatycznych zapewniających realizację tego celu przy zagwarantowaniu  niezbędnej ochrony praw instytucji i autorów.

b. Badaczy, pracowników naukowo-technicznych, profesorów, osób odbywających staże podoktorskie, a także doktorantów i studentów prowadzących aktywność naukową finansowaną ze środków publicznych, którzy są zobowiązani do:

i. Zdeponowania lub wyraźnego polecenia umieszczenia kopii ostatecznej wersji dzieła naukowego lub technicznego opublikowanego lub zaakceptowanego do publikacji w otwartym, instytucjonalnym repozytorium cyfrowym, w okresie 6 miesięcy od dnia oficjalnej publikacji lub akceptacji.

ii. Zdeponowania surowych danych badawczych w repozytoriach instytucjonalnych lub cyfrowych archiwach, własnych lub współdzielonych, tak by stały się powszechnie dostępne nie później niż pięć lat od utworzenia kolekcji, w nawiązaniu do polityk ustanowionych przez instytucje, o których była mowa wcześniej, z możliwością wyłączenia otwartości w przypadkach, gdy wskazana jest poufność ze względów na bezpieczeństwo strategiczne lub państwowe.

c. Agencji rządowych finansujących projekty badawcze, których rezultaty przyjmują postać surowych danych, dokumentów lub/i publikacji – agencje te muszą włączyć do zawieranych przez siebie umów klauzule zawierające postanowienia dotyczące prezentacji planu zarządzania, aby zapewnić powszechną dostępność rezultatów, odpowiadającą specyficznym warunkom poszczególnych dyscyplin naukowych.

d. Ministerstwa Nauki, Technologii i Innowacji Produkcji, które jest odpowiedzialne za realizację przepisów ustawy.

3. Ustawa przewiduje następujące wyjątki od powyższych zobowiązań: w przypadku gdy wyniki badań chronione są prawem własności przemysłowej i/lub wcześniejszymi umowami z osobami trzecimi, autorzy powinni zapewnić i umożliwić powszechny dostęp do metadanych tych utworów intelektualnych i/lub surowych danych, dostarczając o nich kompletnych informacji, a także zapewnić dostęp do ich pełnej zawartości od momentu jej opublikowania.

4. Pogwałcenie przepisów ustawy przez osoby prawne lub fizyczne sprawia, że tracą one uprawnienia do uzyskania publicznego finansowania swoich przyszłych badań.

W jaki sposób doszło do uchwalenia ustawy? Kto wspierał OD? Czy odbyła się debata między partiami politycznymi? Kto należał do głównych interesariuszy? Czy był ktoś, kto starał się powstrzymać uchwalenie ustawy?

W kwietniu 2010 r. Ministerstwo Nauki wniosło projekt ustawy do Komisji Nauki w Izbie Reprezentantów (nasz parlament jest dwuizbowy). Przy wsparciu ze strony ministerialnych urzędników dyskusja w Izbie skoncentrowała się na zakresie zobowiązań, jakie mogą zostać nałożone przez przyszłą ustawę. Gdy deputowani zrozumieli, że wiedza lub innowacyjne badania prowadzone w prywatnych instytucjach również mogą być częściowo lub pośrednio subsydiowane z publicznych środków, wówczas zaczęli przejawiać gotowość objęcia projektem ustawy także dorobku takich instytucji. Innymi słowy, deputowani zrozumieli, że dorobek naukowy instytucji prywatnych również powinien znaleźć się w otwartym dostępie. Projekt został zaakceptowany przez dwie komisje: Nauki oraz Budżetu i Finansów, uzyskując jednogłośnie wstępną akceptację deputowanych w maju 2012 r.

Dyskusja w Senacie, w którym reprezentowane są Prowincje Republiki Federalnej, odbywała się również w dwóch komisjach: Nauki i Komunikacji. Na prośbę senatorów urzędnicy z Ministerstwa Nauki wyjaśnili sens projektu i jego kontekst. Tuż przed ostatnią prezentacją jeden z senatorów dowodził, że potrzebna jest debata nad kwestią własności intelektualnej. Z tego powodu zaproszono na posiedzenie dwóch uznanych prawników, ekspertów od prawa własności intelektualnej. Ponieważ jednak goście nie stawili się na posiedzeniu, przewodniczący komisji poprosił o przeprowadzenie głosowania bez dodatkowej zwłoki. Ponownie zagłosowano jednogłośnie.

Szczegóły

Opublikowano: 2014-12-19