Repozytoria w Planie S

Jednym ze sposobów zachowania zgodności z wytycznymi Planu S będzie udostępnianie publikacji w modelu zielonej drogi otwartego dostępu, z wykorzystaniem infrastruktury repozytoryjnej. Przyjęto, że wszystkie finansowane z grantów przyznawanych przez członków cOAlition S publikacje, które nie zostaną udostępnione w otwartych czasopismach lub na otwartych platformach, będą musiały natychmiast po publikacji, czyli bez żadnego embarga, zostać udostępnione w repozytoriach zarejestrowanych w OpenDOAR i zgodnych z wytycznymi OpenAIRE. Publikacje powinny być udostępniane w wersji zaakceptowanej do druku lub w ostatecznej opublikowanej wersji, z wykorzystaniem wolnej licencji (CC 0, CC BY, CC BY-SA) Zalecane jest również otwarte udostępnianie preprintów, chociaż nie wystarczy to, aby spełnić wymagania Planu S.

By poprawić dostępność treści oraz zapewnić możliwości ich szerokiego wykorzystania, repozytoria muszą spełniać określone wymogi. Należy do nich m.in. kontrola jakości metadanych, które w szczególności muszą zawierać pełne i wiarygodne informacje o finansowaniu zapewnianym przez instytucje zrzeszone w cOAlition S. Kolejne wytyczne to przechowywanie pełnych tekstów w XML w standardzie JATS, otwarte API, zapewnienie stałej dostępności treści, pomocy technicznej oraz długotrwałej archiwizacji. Polityka wydawców czasopism naukowych wobec deponowania treści w repozytoriach musi być rejestrowana w serwisie Sherpa/RoMEO.

Szczegóły

Utworzono: 2019-01-21

Małgorzata Waleszko

Ujednolicenie strategii działań na rzecz otwartego dostępu

14. Konferencja Open Access w Berlinie (3-4.12.2018) odbywała się w szczególnym momencie, który wedle jej organizatorów może zaowocować trwałymi zmianami w systemie komunikacji naukowej.

Otwarty dostęp do wyników badań jest aktualnie centralnym punktem wielu rozwijających się i zyskujących na znaczeniu inicjatyw, m.in. Planu S, przyjmowanego przez instytucje finansujące badania, czy prowadzonych w Europie i na świecie negocjacji z wydawcami, dotyczących modelu publikowania naukowego. Temat przewodni tegorocznej konferencji zapowiadał zintensyfikowanie podobnych przedsięwzięć oraz ujednolicenie strategii („Aligning strategies to enable open access”).

W konferencji brało udział 170 uczestników z 37 krajów. Byli wśród nich przedstawiciele instytucji naukowych, instytucji finansujących badania, bibliotek akademickich czy towarzystw naukowych.

Szczegóły

Utworzono: 2018-12-11

Uczciwa konkurencja na rynku czasopism naukowych

Europejskie Stowarzyszenie Uniwersytetów (EUA), zrzeszające ponad 800 uczelni z całej Europy, upomina się o przejrzystość i uczciwą konkurencję na rynku publikacji akademickich. 26 października stowarzyszenie przyjęło oficjalne stanowisko w tej sprawie, a kilka dni później skierowało otwarty list do Margrethe Vestager, unijnej Komisarz ds. Konkurencji. Ma on charakter nieformalnej skargi z prośbą o analizę aktualnej sytuacji i praktyk wydawniczych w sektorze publikacji naukowych.
Niepokój EUA wzbudza m.in. rosnąca koncentracja w branży. Ponad połowa rynku wydawnictw akademickich jest w rękach zaledwie 5 firm: RELX (dawniej Reed-Elsevier), Taylor & Francis, Wiley-Blackwell, Springer Nature i SAGE. Sygnatariusze listu zauważają ponadto, że postęp technologiczny nie przekłada się na zmniejszenie cen usług wydawniczych, co jest istotnym argumentem w dyskusji na temat dysponowania środkami publicznymi. „Każdego roku europejskie uniwersytety wydają, według ostrożnych szacunków, setki milionów euro na dostęp do wyników badań i publikacji, aby naukowcy mogli uzyskać informacje zdobyte i wytworzone przez nich samych oraz przez kolegów i koleżanki z innych uczelni” - czytamy w załączniku do listu. Inne zastrzeżenia wysuwane przez EUA dotyczą m.in. rygorystycznych klauzul poufności w umowach skutkujących brakiem przejrzystości w zakresie kosztów oraz wyraźnej asymetrii sił w negocjacjach pomiędzy jednostkami naukowymi a wydawcami, dodatkowo pogłębianej przez uzależnienie od dostawców produktów naukowych.

Szczegóły

Utworzono: 2018-11-30

Natalia Gruenpeter

Jak wdrażany będzie Plan S?

Znamy już szczegółowe wytyczne w zakresie wdrażania Planu S, który przyjęło 16 instytucji i fundacji finansujących badania naukowe, w tym Narodowe Centrum Nauki. Celem wspieranej przez Komisję Europejską inicjatywy jest otwarte udostępnianie publikacji naukowych od początku 2020 roku.

W opublikowanym dokumencie rozwinięte zostały zasady szczegółowe, określające zgodność praktyk publikacji z Planem S m.in. w zakresie praw autorskich i licencji, warunków finansowania publikacji w otwartym dostępie czy funkcjonowania czasopism i platform.

Plan S zakłada natychmiastowe udostępnianie publikacji naukowych na wolnych licencjach pozwalających na ponowne wykorzystanie treści w dowolnym celu, także komercyjnym. Zalecane są licencje Creative Commons, a wymaganą licencją dla artykułów naukowych jest CC BY 4.0 (Uznanie autorstwa). Publikacje mają być dostępne w czasopismach i na platformach zgodnych z wytycznymi, czyli m.in. zapewniających możliwość czytania i pobierania treści bez żadnych przeszkód, zarejestrowanych w DOAJ, pozwalających autorom na korzystanie z wolnych licencji, gwarantujących rzetelny proces recenzowania, zgodny ze standardami etycznymi COPE. Określone zostały ponadto zasady deponowania publikacji w otwartych repozytoriach, które również muszą spełniać szereg warunków, m.in. mają być zarejestrowane w OpenDOAR. Artykuły powinny zostać zdeponowane i natychmiast udostępnione na licencji CC BY w wersji po recenzji (Author’s Accepted Manuscript lub Version of Record). 

Szczegóły

Utworzono: 2018-11-28

Natalia Gruenpeter