Ujednolicenie strategii działań na rzecz otwartego dostępu

14. Konferencja Open Access w Berlinie (3-4.12.2018) odbywała się w szczególnym momencie, który wedle jej organizatorów może zaowocować trwałymi zmianami w systemie komunikacji naukowej. Otwarty dostęp do wyników badań jest aktualnie centralnym punktem wielu rozwijających się i zyskujących na znaczeniu inicjatyw, m.in. Planu S, przyjmowanego przez instytucje finansujące badania, czy prowadzonych w Europie i na świecie negocjacji z wydawcami, dotyczących modelu publikowania naukowego. Temat przewodni tegorocznej konferencji zapowiadał zintensyfikowanie podobnych przedsięwzięć oraz ujednolicenie strategii („Aligning strategies to enable open access”).

W konferencji brało udział 170 uczestników z 37 krajów. Byli wśród nich przedstawiciele instytucji naukowych, instytucji finansujących badania, bibliotek akademickich czy towarzystw naukowych. 

Jak wdrażany będzie Plan S?

Znamy już szczegółowe wytyczne w zakresie wdrażania Planu S, który przyjęło 16 instytucji i fundacji finansujących badania naukowe, w tym Narodowe Centrum Nauki. Celem wspieranej przez Komisję Europejską inicjatywy jest otwarte udostępnianie publikacji naukowych od początku 2020 roku.

W opublikowanym dokumencie rozwinięte zostały zasady szczegółowe, określające zgodność praktyk publikacji z Planem S m.in. w zakresie praw autorskich i licencji, warunków finansowania publikacji w otwartym dostępie czy funkcjonowania czasopism i platform.

Plan S zakłada natychmiastowe udostępnianie publikacji naukowych na wolnych licencjach pozwalających na ponowne wykorzystanie treści w dowolnym celu, także komercyjnym. Zalecane są licencje Creative Commons, a wymaganą licencją dla artykułów naukowych jest CC BY 4.0 (Uznanie autorstwa). Publikacje mają być dostępne w czasopismach i na platformach zgodnych z wytycznymi, czyli m.in. zapewniających możliwość czytania i pobierania treści bez żadnych przeszkód, zarejestrowanych w DOAJ, pozwalających autorom na korzystanie z wolnych licencji, gwarantujących rzetelny proces recenzowania, zgodny ze standardami etycznymi COPE. Określone zostały ponadto zasady deponowania publikacji w otwartych repozytoriach, które również muszą spełniać szereg warunków, m.in. mają być zarejestrowane w OpenDOAR. Artykuły powinny zostać zdeponowane i natychmiast udostępnione na licencji CC BY w wersji po recenzji (Author’s Accepted Manuscript lub Version of Record). 

Academic Publishing in Europe 2019

W połowie stycznia (15-16.01.2019) odbędzie się w Berlinie coroczna konferencja Academic Publishing in Europe (APE). Kolejna, czternasta już, edycja organizowana jest pod hasłem przewodnim zapowiadającym namysł nad miejscem i rolą platform wydawniczych: „Platforms or Pipelines? Where is the Value in Scholarly Communications?”.
Zaproponowane przez organizatorów tematy konferencji uwzględniają zmiany, jakie zaszły w komunikacji naukowej w ostatnich miesiącach: „Ogłoszenie Planu S wywołało wśród instytucji, wydawców, redaktorów, towarzystw oraz indywidualnych badaczy burzliwe dyskusje na temat otwartego dostępu. Konferencja APE 2019 oferuje wyważoną refleksję nad wpływem Planu S na naukę oraz dyskusję na temat możliwych rozwiązań. Jedno jest pewne: wydawcy nie mogą już brać swojej roli za pewnik. Nowe platformy mogą zastąpić stare sposoby organizacji pracy, odsuwając ją od większych i mniejszych wydawców”.
Pierwszy wykład konferencyjny wygłosi Robert-Jan Smits, specjalny pełnomocnik Komisji Europejskiej ds. otwartego dostępu i innowacji, odpowiedzialny za koncepcję i promocję Planu S. W programie  znalazły się ponadto wystąpienia dotyczące różnych praktyk i modeli wydawniczych czy innowacyjnych form komunikacji naukowej. Organizatorem konferencji jest Society for Scholarly Publishing (SSP), działająca od 1978 roku międzynarodowa organizacja non-profit z siedzibą w Stanach Zjednoczonych.