Otwarty dostęp – model argentyński

Silvia Nakano

Otwarty dostęp – model argentyński

Silvia Nakano – dyrektor zasobów naukowo-technicznych w Ministerstwie Nauki, Technologii i Innowacji Produkcyjnej w Argentynie

(opracowanie pytań i wersji polskiej: Michał Starczewski)

13 listopada 2013 r. argentyński parlament jednogłośnie przyjął ustawę o otwartym dostępie do wyników badań finansowanych ze środków publicznych. Jakie są najważniejsze postanowienia tej ustawy?

Wśród najważniejszych postanowień Ustawy o otwartym dostępie (nr 26 899) należy wymienić:

1. Nałożenie na podmioty zaangażowane w badania naukowe odpowiedzialności za zapewnienie otwartego dostępu do rezultatów tych badań dla wspólnoty naukowej i wszystkich zainteresowanych oraz określenie rozsądnych terminów udostępnienia zgromadzonych danych i informacji.
2. Wprowadzenie zobowiązania w stosunku do następujących osób fizycznych i prawnych:

a. Podmiotów publicznych i instytucji wchodzących w skład Narodowego Systemu Nauki, Technologii i Innowacji (SNCTI), otrzymujących finansowanie z Rządu Federalnego, które są zobowiązane do:

i. Rozwijania otwartych, instytucjonalnych repozytoriów cyfrowych (OAIDR), służących do deponowania dorobku naukowego i technologicznego z całego obszaru ich aktywności badawczej, który przeszedł przez proces oceny jakości, niezależnie od tego, czy został opublikowany, czy też nie.

ii. Ustanowienia polityk powszechnego dostępu do surowych danych badawczych albo poprzez otwarte instytucjonalne repozytoria cyfrowe, albo z wykorzystaniem Krajowych Portali Danych, jak również ustanowienie polityk instytucjonalnych w zakresie zarządzania nimi i ich długotrwałego przechowywania.

iii. Utworzenia repozytoriów kompatybilnych z międzynarodowymi standardami interoperacyjności i zapewnienia otwartego dostępu przez Internet do zdeponowanych w nich dokumentów i danych, albo innych technologii informatycznych zapewniających realizację tego celu przy zagwarantowaniu  niezbędnej ochrony praw instytucji i autorów.

b. Badaczy, pracowników naukowo-technicznych, profesorów, osób odbywających staże podoktorskie, a także doktorantów i studentów prowadzących aktywność naukową finansowaną ze środków publicznych, którzy są zobowiązani do:

i. Zdeponowania lub wyraźnego polecenia umieszczenia kopii ostatecznej wersji dzieła naukowego lub technicznego opublikowanego lub zaakceptowanego do publikacji w otwartym, instytucjonalnym repozytorium cyfrowym, w okresie 6 miesięcy od dnia oficjalnej publikacji lub akceptacji.

ii. Zdeponowania surowych danych badawczych w repozytoriach instytucjonalnych lub cyfrowych archiwach, własnych lub współdzielonych, tak by stały się powszechnie dostępne nie później niż pięć lat od utworzenia kolekcji, w nawiązaniu do polityk ustanowionych przez instytucje, o których była mowa wcześniej, z możliwością wyłączenia otwartości w przypadkach, gdy wskazana jest poufność ze względów na bezpieczeństwo strategiczne lub państwowe.

c. Agencji rządowych finansujących projekty badawcze, których rezultaty przyjmują postać surowych danych, dokumentów lub/i publikacji – agencje te muszą włączyć do zawieranych przez siebie umów klauzule zawierające postanowienia dotyczące prezentacji planu zarządzania, aby zapewnić powszechną dostępność rezultatów, odpowiadającą specyficznym warunkom poszczególnych dyscyplin naukowych.

d. Ministerstwa Nauki, Technologii i Innowacji Produkcji, które jest odpowiedzialne za realizację przepisów ustawy.

3. Ustawa przewiduje następujące wyjątki od powyższych zobowiązań: w przypadku gdy wyniki badań chronione są prawem własności przemysłowej i/lub wcześniejszymi umowami z osobami trzecimi, autorzy powinni zapewnić i umożliwić powszechny dostęp do metadanych tych utworów intelektualnych i/lub surowych danych, dostarczając o nich kompletnych informacji, a także zapewnić dostęp do ich pełnej zawartości od momentu jej opublikowania.

4. Pogwałcenie przepisów ustawy przez osoby prawne lub fizyczne sprawia, że tracą one uprawnienia do uzyskania publicznego finansowania swoich przyszłych badań.

W jaki sposób doszło do uchwalenia ustawy? Kto wspierał OD? Czy odbyła się debata między partiami politycznymi? Kto należał do głównych interesariuszy? Czy był ktoś, kto starał się powstrzymać uchwalenie ustawy?

W kwietniu 2010 r. Ministerstwo Nauki wniosło projekt ustawy do Komisji Nauki w Izbie Reprezentantów (nasz parlament jest dwuizbowy). Przy wsparciu ze strony ministerialnych urzędników dyskusja w Izbie skoncentrowała się na zakresie zobowiązań, jakie mogą zostać nałożone przez przyszłą ustawę. Gdy deputowani zrozumieli, że wiedza lub innowacyjne badania prowadzone w prywatnych instytucjach również mogą być częściowo lub pośrednio subsydiowane z publicznych środków, wówczas zaczęli przejawiać gotowość objęcia projektem ustawy także dorobku takich instytucji. Innymi słowy, deputowani zrozumieli, że dorobek naukowy instytucji prywatnych również powinien znaleźć się w otwartym dostępie. Projekt został zaakceptowany przez dwie komisje: Nauki oraz Budżetu i Finansów, uzyskując jednogłośnie wstępną akceptację deputowanych w maju 2012 r.

Dyskusja w Senacie, w którym reprezentowane są Prowincje Republiki Federalnej, odbywała się również w dwóch komisjach: Nauki i Komunikacji. Na prośbę senatorów urzędnicy z Ministerstwa Nauki wyjaśnili sens projektu i jego kontekst. Tuż przed ostatnią prezentacją jeden z senatorów dowodził, że potrzebna jest debata nad kwestią własności intelektualnej. Z tego powodu zaproszono na posiedzenie dwóch uznanych prawników, ekspertów od prawa własności intelektualnej. Ponieważ jednak goście nie stawili się na posiedzeniu, przewodniczący komisji poprosił o przeprowadzenie głosowania bez dodatkowej zwłoki. Ponownie zagłosowano jednogłośnie.

W jaki sposób w Ministerstwie pojawiła się idea otwartego dostępu? Jakie było nastawienie do niej wspólnoty uczonych? Skoro regulacje OD mają zastosowanie do wyników badań prowadzonych przez prywatne instytucje, to czy były one przez te instytucje powszechnie akceptowane?

Można powiedzieć, że pierwszym krokiem Ministerstwa Nauki w kierunku ustanowienia strategii polityki otwartego dostępu było utworzenie przez Sekretariat ds. Komunikacji Naukowej i Technologicznej w 2009 r. pierwszej Krajowej Sieci Danych Biologicznych (SNDB) i późniejsze o rok uruchomienie portalu z tymi danymi. Drugi krok związany był ze zmianami wprowadzonymi przez ten sam Sekretariat ds. Komunikacji w zarządzaniu Elektroniczną Biblioteką Nauki i Technologii, która zapewnia dostęp przez Internet do międzynarodowych publikacji dla wszystkich naukowców w kraju. Biblioteka istnieje od 2002 r. Wraz z zaangażowaniem się Ministerstwa Nauki w 2007 r., rada doradcza Biblioteki skierowała swoje wysiłki w kierunku promowania otwartego dostępu na kilka sposobów, m.in.: biblioteka stała się częścią regionalnego projektu LA REFERENCIA (regionalnej sieci publikacji naukowych w otwartym dostępie), włączyła do subskrybowanych publikacji tytuły dostępne w sposób otwarty, utworzyła Narodowy System Cyfrowych Repozytoriów (SNRD). Dzisiaj Ministerstwo zarządza czterema Krajowymi Systemami Danych (Biologicznych, Morskich, Klimatycznych i Genetycznych), ich portalami i agregatorami. Duża liczba instytucji naukowych przyłączyła się dobrowolnie do tych inicjatyw, chcąc otworzyć dostęp do narodowego dorobku naukowego.

Awangarda wspólnoty naukowców przyłączyła się do inicjatywy na rzecz otwartego dostępu na kilka sposobów: zarówno poprzez polityczne przywództwo (w naszych władzach państwowych znajdują się naukowcy z różnych obszarów wiedzy), jak i uczestnictwo w pracach rad doradczych, komitetów i komisji eksperckich zmierzających do rozwoju infrastruktury repozytoryjnej. Bez rekomendacji zawartych w politykach dotyczących repozytoriów dziedzinowych i instytucjonalnych byłoby to niemożliwe. Trzeba podkreślić, że członkostwo jest dobrowolne: nikt nie zmusza instytucji naukowych i naukowców do wspierania krajowych systemów i portali. Nie oznacza to, że nie istnieje pewien opór ze strony wspólnoty w stosunku do udostępniania swoich danych… Co prawda ustawa jest wystarczająco jasna w tym punkcie i tworzy wiążące zobowiązania. Obejmuje ona zarówno publiczne, jak i prywatne uniwersytety, które prowadzą badania ze środków publicznych. Zanim uchwalono ustawę, prywatne uniwersytety i inne instytucje pozarządowe uczestniczyły dobrowolnie i entuzjastycznie w ministerialnych inicjatywach.

Jakie są skutki nowej ustawy dla wydawców? Czy nie zmusza ich do zmiany modeli biznesowych?

Zobowiązania wynikające z ustawy obejmują instytucje naukowe i badaczy. Ustanowione zostały nieprzekraczalne terminy embargo na opublikowane artykuły i dane badawcze. Naukowcy i ich instytucje powinni podjąć środki ostrożności przed publikacją, aby zapewnić zgodność z postanowieniami ustawy: wprowadzić instytucjonalne polityki otwartego dostępu i mandaty, zdefiniować typy umów, przenieść prawa i/lub zastosować wzory załączników do umów zawieranych z wydawcami. To, czy model biznesowy zostanie zmieniony, czy nie, jest indywidualną decyzją wydawcy. Prawda jest taka, że wszyscy wydawcy czasopism, na których subskrypcje państwo przeznacza ponad 20 mln USD rocznie, zostali poinformowani o ustawie z dużym wyprzedzeniem i jednomyślnie zaakceptowali wypływające z niej zobowiązania. Wierzymy, że nikt z nich nie będzie się teraz sprzeciwiał otwieraniu dostępu do artykułów po upływie 6 miesięcy od chwili publikacji lub też go utrudniał. Co więcej, część z nich wyraźnie wspiera państwowe ustawodawstwo w tym zakresie, pozwalając udostępnić końcową wersję artykułu już następnego dnia po publikacji w subskrybowanym czasopiśmie. Rozumieją oni, że zdeponowanie artykułów w repozytorium i zagregowanie ich przez portal krajowy tylko maksymalizuje ich widoczność. Inni wydawcy dostarczają nam co miesiąc listy argentyńskich publikacji, pomagając w ten sposób monitorować je i udostępniać zgodnie z ustawą. W każdym razie ustawa jest restrykcyjna, jeżeli chodzi o to, kiedy i gdzie naukowcy powinni upubliczniać swoje prace. Dobra interpretacja przepisów powinna uwzględnić, że każda komercyjna umowa między jednostkami może być zgodna lub sprzeczna z prawem krajowym. Z tego powodu Ministerstwo Nauki subskrybuje międzynarodową literaturę, posługując się wyłącznie odgórnie zaakceptowanymi wzorcami  zamówień i umów, wprowadzonymi na szczeblu ogólnokrajowym. Nigdy nie podpisuje żadnych licencji komercyjnych, które wiązałyby się z akceptacją zagranicznych warunków technicznych lub prawnych, różniących się od krajowych.

Naukowcy są zachęcani przez SNRD, Elektroniczną Bibliotekę i repozytoria z całego kraju do publikowania w czasopismach wydawców, którzy umożliwią wypełnienie mandatów instytucjonalnych i zobowiązań wynikających z Ustawy o otwartym dostępie.

Jaki jest najważniejszy cel polityki otwartego dostępu w Argentynie?

W przypadku Argentyny to państwo – poprzez prowadzenie polityki zatrudniania naukowców i finansowania badań – udziela największego wsparcia dla rozwoju nauki, technologii i innowacji.

Powszechny otwarty dostęp do dorobku naukowego i technicznego przyczynia się nie tylko do rozwoju nauki, ale również do rozwoju dziedzictwa kulturalnego, edukacyjnego, społecznego i ekonomicznego. Ma więc wpływ na podniesienie jakości życia ludzi i wzmocnienie prestiżu wyników badań naukowych w międzynarodowym obiegu.

Celami polityki OD w Argentynie są:

• umożliwienie dostępu – poprzez krajowe portale oraz zapewniające interoperacyjność repozytoria – do surowych danych i publikacji powstałych dzięki badaniom finansowanym ze środków publicznych;

• zapewnienie krajowej i międzynarodowej widoczność argentyńskiego dorobku naukowego.

Jak wygląda argentyńska polityka otwartości w kontekście zielonej i złotej drogi oraz OD gratis i OD libre?

Jeśli chodzi o złotą i zieloną drogę oraz OD gratis i libre, trzeba podkreślić, że miejscowy trend jest wyraźnie ukierunkowany na koncepcję otwartego dostępu wyrażoną w deklaracjach 3B (Budapeszt, Bethesda, Berlin): otwarty dostęp oznacza, że użytkownicy mogą w sposób wolny czytać, ściągać, kopiować, dystrybuować, drukować, przeszukiwać, a także umieszczać linki do pełnych tekstów naukowych i wykorzystywać je w dopuszczalnych prawnie celach związanych z badaniami naukowymi, edukacją lub zarządzaniem sferą publiczną bez przeszkód ekonomicznych, prawnych czy technicznych.

Jedynym warunkiem wykorzystania i ponownego użytku jest wskazanie autorstwa, co oznacza prawidłowe oznaczenie cytatu. 

W tym celu Argentyna, za pośrednictwem Ministerstwa Nauki, utworzyła Narodowy System Repozytoriów Cyfrowych (SNRD) mający za zadanie promować, koordynować i zarządzać siecią zapewniających interoperacyjność repozytoriów, rozlokowanych w całym kraju, tworzonych i administrowanych przez uniwersytety, instytucje badawczo-rozwojowe lub grupy instytucji o krajowych zasięgu, w celu zwiększenia widoczności i wpływu dorobku naukowego i technologicznego. Innymi słowy, argentyńska polityka wspiera rozwój zielonej drogi OD w modelu libre.

Czy argentyńska ustawa zachęca lub obliguje badaczy i wydawców do stosowania otwartych licencji, np. CC BY?

Ustawa nie wprowadza wymogu stosowania otwartych licencji. Jednak w kontekście ustawowych regulacji analizujemy sens ich promowania dopóki nie staną się obowiązkowe.

Czy stosowanie otwartych licencji jest powszechną praktyką w Argentynie? W jaki sposób wspierają Państwo OD libre, skoro nie ma zobowiązania do korzystania z licencji Creative Commons?

Choć Ustawa o otwartym dostępie nie wspomina o otwartych licencjach i kwestia ta pozostaje otwarta, rozważamy rekomendowanie stosowania licencji, jak również analizujemy prawne aspekty wprowadzenia ich do oficjalnego dokumentu podpisanego przez Prezydent Argentyny. Prawda jest taka, że licencje CC są coraz częściej faktycznie wykorzystywane w większości argentyńskich repozytoriów, zarówno tych istniejących, jak i dopiero zakładanych. Co więcej, te licencje są stosowane nie tylko w repozytoriach, ale również w otwartych czasopismach w całym kraju i na instytucjonalnych stronach internetowych uniwersytetów i instytucji państwowych, na przykład:

http://nulan.mdp.edu.ar/2031/#.VCTmiB6COK0

http://bdigital.uncu.edu.ar/5850

http://www.chubut.gov.ar/portal/

http://www.unlp.edu.ar/

http://www.boletin.misiones.gov.ar/

http://www.unc.edu.ar/seccion/novedades/2010/octubre/la-secretaria-de-asuntos-academicos-reafirma-al-conocimiento-como-bien-publico

http://www.presidencia.gov.ar/index.php

Kilka dni po przyjęciu ustawy wprowadzającej politykę OD, Ministerstwo Nauki, Technologii i Innowacji (MINCyT) oficjalnie uruchomiło krajową sieć repozytoriów. czym jest i jak działa ta sieć? Czy e-infrastruktura otwartego dostępu jest wystarczająco rozwinięta, aby podołać wszystkim obowiązkom nakładanym na wspólnotę naukową?

Muszę zauważyć, że SNRD formalnie zostało utworzone w 2011 r. rozporządzeniem Ministra nr 469/11. Tydzień po przegłosowaniu Ustawy o otwartym dostępie oficjalnie udostępniono tylko portal SNRD, na którym zostały zagregowane repozytoria lokalne.

Odpowiadając na pytanie, SNRD – której misję wcześniej opisałam – składa się z węzła centralnego i węzłów instytucjonalnych.

Węzeł centralny znajduje się w Ministerstwie Nauki, a jego główne funkcje polegają na koordynacji działań całej sieci i zarządzanie portalem, który zapewnia jednolity dostęp do dorobku naukowego i technicznego zdeponowanego w repozytoriach. 

Węzłami instytucjonalnymi są organizacje należące do Krajowego Systemu Nauki, Technologii i Innowacji, posiadające cyfrowe repozytoria nauki i technologii, minimalną infrastrukturę potrzebną do bieżącego działania i zostały oficjalnie przyłączone do SNRD.

Sieć krajowa pozwala:

• naukowcom – na deponowanie swojego dorobku w krajowych repozytoriach;

• instytucjom krajowym – na wytworzenie pamięci instytucjonalnej bazującej na otwartym dostępie i zapewnienie długoterminowego dostępu do zebranych treści;

• Rządowi Federalnemu na udostępnienie zainteresowanym z całego świata dorobku naukowego i technologicznego wytworzonego ze środków publicznych;

• wszystkim interesariuszom na zwiększenie widoczności swoich wyników badań naukowych.

Co się tyczy e-infrastruktury, w naszym państwie działa lokalna Krajowa Sieć Badań i Edukacji (NREN), INNOVARED, która połączona z innymi inicjatywami wspomnianego wcześniej Sekretariatu ds. Komunikacji Naukowej i Technologicznej w Ministerstwie Nauki (np. Krajowy System Superkomputerowy i Krajowy System Sieci Zaawansowanych), uruchomiła przed trzema miesiącami Narodowy Plan e-Nauki (por.: https://www.youtube.com/watch?v=iyrFA0UktFU). Zarówno ten Plan, jak i realizowane projekty będą obowiązkowo zgodne z wszystkimi inicjatywami związanymi z repozytoriami i OD.

Dlaczego, z Państwa punktu widzenia, otwieranie danych przebiega znacznie wolniej niż otwieranie publikacji?

Wyjaśnienie kilku zagadnień pozwoli wskazać przyczyny, dla których proces udostępniania danych wydaje się przebiegać wolniej od otwierania publikacji. Wypunktujemy je tylko krótko, ponieważ każde można rozwinąć w dyskusję wykraczającą poza ramy tej rozmowy:

• Dane surowe w każdej dziedzinie mają swoją specyfikę: konieczne jest osiągnięcie konsensusu i porozumienia w ramach poszczególnych dziedzin. W tej samej dziedzinie mogą współistnieć różne trendy lub szkoły inaczej rozkładające akcenty: co innego uważające za ważne lub wręcz kluczowe, jeżeli chodzi o dane wytworzone w danej dyscyplinie.

• Wiele surowych danych badawczych jest w wysokim stopniu rozproszonych na komputerach osobistych badaczy i ich grup lub znajdują się w teczkach, które wcale nie muszą mieć postaci cyfrowej. Zapisywane są w różnych formatach. Szanse na ich konwersję, zapewnienie trwałości i doprowadzenie do stanu interoperacyjności, są niewielkie lub wręcz żadne. 

• Z kolei żądanie od naukowców udostępniania zestawów danych surowych nie zawsze jest prostym zadaniem, ponieważ wymagałoby właściwego ze strony instytucji stosowania mandatów, załączników i porozumień.

• Wydaje się, że również działania na poziomie instytucji kosztowałyby zbyt wiele pracy. Należałoby zapewnić pomoc prawną, infrastrukturalną, finansową i kadrową, aby zdefiniować kryteria zarządzania danymi i ich długotrwałego przechowywania wspólne dla całych grup organizacji.

• Bibliotekarze i zarządzający repozytoriami wykonali dużo pracy. Większość z nich przewodziła ruchowi otwartego dostępu w swoich krajach, rozwijając bądź dostosowując swoje kompetencje do potrzeb otwartości. To nie miało miejsca w przypadku danych: natrafiliśmy na niedostatek umiejętności, ludzi i procedur związanych z zarządzaniem, odzyskiwaniem i zachowywaniem zestawów danych, tak by stały się dostępne, zapewniały interopercyjność i nadawały się do ponownego użycia. Tak więc byłoby tu zbyt wiele pracy z promowaniem nowych profili i nowych umiejętności wśród bibliotekarzy, badaczy, osób odpowiedzialnych za zabezpieczenie danych, ludzi z sektora IT, itd.

• Otwarte czasopisma w kraju i regionie (SciELO, Redalyc, itd.) przyniosły ważne doświadczenia przydatne w definiowaniu otwartych polityk, wdrożenia zielonej drogi OD i nauczeniu zarówno naukowców, jak i zarządzających repozytoriami, jak organizować literaturę w otwartym dostępie. Nie mamy takich doświadczeń z postępowaniem z danymi, ponieważ w przeszłości zagadnienie danych ograniczało się do problemu ich przechowywania w kontekście ich wzrostu wykładniczego (zwanego big data), zamiast problemu „długiego ogona” w zarządzaniu danymi i opieką nad nimi.

• Pewne techniczne zagadnienia związane z udostępnianiem danych surowych wciąż muszą zostać rozwiązane, np.: badania zespołowe i współautorstwo danych lub/i ich zestawów, unikalne identyfikatory zastosowane do danych, zduplikowane publikacje danych i cytowanie danych. To zaledwie kilka z tematów, które wymagają oddzielnej dyskusji. W skali globalnej rozmowy na te tematy dopiero co się rozpoczęły.

E-Infrastruktura otwartego dostępu w Argentynie wydaje się dobrze skoordynowana z podobną e-infrastrukturą w innych krajach. Argentyna uczestniczy w La Referencia, południowoamerykańskiej sieci otwartych repozytoriów, a także współpracuje z europejskimi projektami e-infrastrukturalnymi, takimi jak OpenAIRE. Co wnosi ta współpraca?

Uważamy, że otwarty dostęp zostanie rzeczywiście wprowadzony dopiero wtedy, gdy zapewniające interoperacyjność repozytoria instytucjonalne zostaną rozwinięte w skali światowej. Byłby to niewielki pożytek, gdyby tylko marginalna liczba krajów udostępniała w sposób otwarty swój dorobek naukowy. Szczególnie cenne są te ze znaczącym w skali globalnej dorobkiem naukowym. Uważamy, że budowanie sieci kontaktów na poziomie regionalnym i światowym jest kluczowe dla lepszej realizacji zadań lokalnych, łączenia sił, nawiązywania współpracy, a także określania powszechnych standardów, które pomagają w dzieleniu się większą liczbą lepszych utworów naukowych.

Dla polityków i administracji istotnym zagadnieniem są pieniądze. Jakie koszty wiążą się z ustawą o otwartym dostępie? Co się na nie składa? Jakie są sposoby finansowania otwartego dostępu na poziomie krajowym?

Wprowadzenie ustawy wspierającej otwarty dostęp jest związane z wieloma nieprzewidywalnymi kosztami, które jednak muszą zostać oszacowane. Wysiłku wymaga aktywność w kilku obszarach: zwiększanie świadomości, szkolenia, zmiana praktyk rozpowszechniania wiedzy, którymi dotychczas rządziła logika płatnego dostępu oraz współczynnik wpływu. Otwarty dostęp jest wyzwaniem dla uczestników cyklu produkcyjnego wiedzy naukowej. Pociąga to za sobą potrzebę odpowiedzi na wszystkie obawy nurtujące naukowców i instytucje, poprzez podjęcie wysiłków nad edukacją, stosowaniem środków przejściowych, przedstawieniem konkretnych dowodów korzyści płynących z otwartego dostępu, jak również zapewnieniem odpowiednich środków w projektach.

Podsumowując, Ministerstwo poprzez SNRD wspiera utrzymywanie istniejących już repozytoriów oraz zakładanie nowych, wykorzystując zróżnicowane strumienie finansowania. Finansowanie umożliwia:

• nabycie sprzętu komputerowego i powiązanego z nim wyposażenia (szafy rackowe, klimatyzatory itd.);

• staże dotyczące wprowadzania metadanych, skanowania dokumentów, kontroli jakości oraz realizacji innych zadań;

• szkolenia (seminaria, kursy dla początkujących i zaawansowanych, warsztaty i pobyty szkoleniowe) dla podniesienia świadomości, wiedzy i umiejętności właściwego otwartego rozpowszechniania i długotrwałego przechowywania dorobku naukowego.

Być może ważniejsze od wskazywania na koszty, które są i muszą być regularnie pokrywane i uprzednio zabudżetowane, politycy i menadżerowie powinni skoncentrować się na oszczędnościach, które ich gospodarkom przynosi literatura w otwartym dostępie i otwarte dane badawcze.

Otwarty dostęp można postrzegać jako ważny pierwszy krok w kierunku otwartej nauki i skutecznego systemu komunikacji naukowej. Czy mają już Państwo zaplanowane następne kroki? Co jeszcze pozostało do zrobienia?

Rzeczywiście, OD jest jednym z koniecznych kroków, aby myśleć o otwartej nauce. Innym krokiem koniecznym na tej drodze jest zagwarantowanie istnienia e-infrastruktury potrzebnej w tak rozległym kraju jak nasz. Jak wcześniej wspomniałam, Argentyna rozwija INNOVARed i Krajowy System Sieci Zaawansowanych w celu utrzymania i wzmożenia kooperacji, która zapewni funkcjonowanie nie tylko repozytoriów, ale również platform i projektów wymagających zarządzania dużą ilością informacji, tak aby współpraca i otwarta nauka stały się rzeczywistością.

SNRD znajduje się wciąż w fazie wzrostu. Wciąż pojawiają się nowe idee i inicjatywy wokół OD w różnych częściach świata. Wraz z jego rozwojem potrzeby naukowców także rosną i stają się coraz bardziej subtelne. Tak więc w krótkim i średnim okresie zmierzymy się z następującymi wyzwaniami:

• Otwarciem danych badawczych w bazach danych, repozytoriach i portalach, przy czym nie będzie chodziło jedynie o ich interoperacyjność i dostęp, ale też możliwość ponownego wykorzystania, co jest jednym z przewodnich motywów otwartego dostępu.

• Integracją repozytoriów danych i portali z publikacjami oraz odnajdywaniem powiązań między danymi (Linked Data).

• Upoważnieniem repozytoriów jako całości do podejmowania wszystkich działań dotyczących jakości metadanych, ochrony zasobów cyfrowych i zabezpieczeniem danych.

 Materiał dostępny na licencji CC BY-SA 4.0.

Open Access in Argentina

Silvia Nakano

Open Access in Argentina

Silvia Nakano – National Director of Physical Resources in Science and Technology Ministry of Science, Technology and Innovation of Production, Argentina

(interviewer: Michał Starczewski)

On November 13th, 2013, the Argentinian parliament unanimously passed the law on Open Access to publicly funded research outputs. Could you present and explain the main points of the law?

Main points of the Law Nr. 26.899 are:

1. It establishes the responsibilities of actors involved in scientific research processes to provide open access to their results for the scientific community and the general public, defining reasonable timeframe for the release and availability of data and information produced.

2. The Law has jurisdiction over the following persons, individual or institutional:

a. Public bodies and institutions of the National System of Science, Technology and Innovation (SNCTI) that receive funding from the Federal Government have to:

i. Develop open access institutional digital repositories (OAIDR) to deposit the scientific and technological production from own research activity which passed through a quality assessment process, regardless if it has been published or not.

ii. Establish policies for public access to primary research data through open access institutional digital repositories or National Data Portals, as well as institutional policies for management and long-term preservation.

iii. Create repositories compatible with internationally adopted standards for interoperability and ensure free access to their documents and data over the Internet or other information technologies appropriate for the purpose, providing the necessary conditions for protection of the rights of the institution and the authors.

b. Researchers, technologists, professors, postdoctoral fellows and master’s and doctoral students whose research activity is financed with public funds, have to:

i. Deposit or expressly authorize the submission of a copy, of the final version of scientific and/or technological production published or accepted for publication in open access institutional digital repositories, within a six months period from the date of their official publication or approval.

ii. Deposit primary research data in institutional repositories or digital archives, owned or shared, that should be publicly available no later than five years from the time of collection, according to the policies established by the institutions as explained above, being able to exclude the diffusion of primary data in cases where it should remain confidential for strategic or national security reasons.

c. Government agencies granting or funding research projects that result in the generation of primary data, documents and / or publications, have to include clauses containing contract terms for the presentation of a management plan to ensure public availability of results, according to the specificities of the subject area.

d. Ministry of Science, Technology and Innovation of Production is the executive authority of this Law.

3. Exemptions from the above obligations: In case of research outputs protected by industrial property rights and / or previous third parties’ agreements, authors should provide and allow public access to the metadata of such intellectual works and / or primary data, providing complete information of them and should provide access to the full content from the time of its release.

4. Violations of the provisions of this law by the actors (institutions or individuals) turn them not eligible for public financial support for future research.

Could you describe the process of passing the law? Who supported OA? Was there some disscusion between political parties? Who were the main stakeholders? Was there somebody who tried to prevent the bill from passing?

In April 2010, the Ministry of Science presented a bill to the Committee on Science of the House of Representatives (our Parliament is bicameral). With the assistance of officials from the Ministry, the discussions in the House focused on the scope of the obligations that would be stated by of the future law. Such was the receptivity that discussions were betting that this Bill also should reach the scientific production of private institutions, since the Representatives understood that knowledge or innovation resulting from research could also be partially or indirectly subsidized by public funds. In other words, the deputies understood that scientific production developed by private institutions should also be released in open access. In this context, the draft was approved by both committees on Science and Budget and Finance, obtaining the initial approval unanimously by the Deputies in May 2012.

The discussion in the Senate, where the Provinces of this Federal Republic are represented also took place in two different Committees: on Science and on Communication. As requested by Senators, officials of the Ministry of Science explained the project and its context. Before the last presentation, a Senator argued the need for a debate on the issue of intellectual property. For this, two renowned lawyers in the country, experts on Copyright and Industrial Property were invited but guests did not attend the meeting and the president of the Committee asked for voting without further delay. The vote was again unanimous.

Could you tell us about the prehistory of the law: how the idea of open access appeared in the Ministry?  What was the attitude of the scholarly community? Since OA regulations apply to private institutions' research outputs, has it been widely accepted by these institutions?

One might say that when the Secretariat for Scientific and Technological Articulation of the Ministry of Science established the first national network of biological data (SNDB) back in 2009 and a year later launched its portal of biological data, the Ministry was giving one of its first steps towards deploying strategies to develop an open access policy. A second step was associated with changes driven by the same Secretariat of Articulation concerning the management of the Electronic Library of Science and Technology, which provides internet access to international publications to all researchers in the country. The Electronic Library was created on 2002, and with the arrival of the Ministry of Science in 2007, its Advisory Board directed efforts to promote Open Access through different actions: become part of the regional project LA REFERENCIA (the regional network of publications scientific Open Access), add titles in Open Access to the subscribed publications collection, create a National System of Digital Repositories (SNRD), among others. Today the Ministry manages four National Systems of Data (Biological, Sea Data, Climatic Data and Genomic Data) its portals and harvesters. A large number of scientific institutions have joint voluntarily these initiatives to give open access to the national scientific production.

A vanguard of research community has joined the Open Access initiative in several ways: both as political leadership (our hierarchical authorities are scientists from various disciplinary areas) and as participants in the Advisory Boards, Committees and Commissions of Experts working for the development of these facilities. Without disciplinary and institutional policy recommendations it would have been impossible to develop them. It is important to say that membership is voluntary: nobody forces to scientific institutions and researchers to support national systems and portals. This fact doesn’t deny that there have been and still remain some concerns and/or resistance from the community to release their data... however, the Law 26.899 is clear enough about this point and creates binding obligations. The Act extends to both public and private universities that do research with public funds. Before the Law, private universities and other NGOs were already involved voluntarily and enthusiastically to these ministerial initiatives.

What are the implications of the new law for publishers? Don't they have to change their buisness models?

The obligations of the Law 26.899 reach scientific institutions and researchers. It fixes deadlines for embargo to published articles and primary data, and researchers and their institutions should take precautions before publishing to comply with the terms of the Act: establish their institutional OA policy and mandates, define the types of contracts, assignment of rights and/or models of addenda to be signed with publishers. Scientific system is responsible for developing processes and instruments to protect the rights of authors and institutions. If publishers must change their business model or not is an editorial decision. The truth is that all publishers that the country subscribes for more than US$ 20 million per year are informed about the Law long before and accepted unanimously obligations emanating from it. We believe that none of them could by now oppose or hinder the release of articles 6 months after publication. Moreover, some of them support explicitly national legislation of Open Access allowing to publish the final version of articles from day 1 after its publication in the subscribed journal because they understand that the publication in the repository and its harvest through a national portal merely maximize the visibility of articles. Other publishers bring us a monthly list of Argentines’ publications, collaborating with tracking and releasing as established by the Law 26.899. In any case the law is restrictive as to where and when researchers should publish. A good interpretation of the rule should evaluate that any commercial contract between individuals can be empowered over or against a national law. For this reason, the Ministry of Science subscribes international literature, solely using official instruments of procurement and contracting of the National State and never by signing any business license that imposes foreign or opposite conditions to technical and legal requirements of the country. From SNRD, Electronic Library and scientific repositories nationwide, researchers are encouraged to publish with publishers that are likely to contribute to the fulfillment of institutional mandates and regulatory obligations of Open Access Law.

What is the main purpose of OA policy in Argentina?

In Argentina, the national government is the main promoter of science, technology and productive innovation through researchers’ employment policies and financing research activities.

The free public access to scientific and technological production contributes not only to the advancement of science, but to the increase of cultural, educational, social and economic patrimony. Thus, it helps to improve the people’s quality of life and to foster scientific outputs’ prestige in the international context.

Aims of OA policy in Argentina are:

• Allow access through interoperable repositories and national portals to primary data, products and publications resulting from publicly funded research.

• Provide national and international visibility to Argentina’s scientific production.

How would you describe your policy in terms of green vs. gold and gratis vs. libre open access?

In terms of green/gold, gratis/libre, the local trend is clearly inclined towards the Open Access concept established at the 3B statements (Budapest, Bethesda, Berlin): The Open Access model means that users may freely read, download, copy, distribute, print, search, or link to the full texts of scientific papers, and use them for legitimate purposes related to scientific research, education or public policy management without economic, legal or technical barriers.
 The only condition for use and reuse is to give attribution of authorship to the authors; that means properly acknowledgement and citation.
 
For this, Argentina, through the Ministry of Science, created the National System of Digital Repositories (SNRD) to promote, coordinate and manage a network of interoperable repositories, physically distributed, created and administered by Universities, R+D institutions or groups of institutions nationwide, in order to increase the visibility and impact of scientific and technological production. In other words, Argentina’s policy supports the development of green and libre OA.

Does the Argentinian legislation encourage or mandate OA researchers and publishers to use open licenses, i.e. CC-BY?

The Law does not require the use of open licenses. However, in the context of the regulatory tasks of the Act, we are analyzing the importance of promoting their use until the current national regulatory plexus allows them.

Is open-licensing a common practice in Argentina? How do you support libre OA, if not obligating to use Creative Commons licenses?

While Open Access Act makes no mention of open licenses and it still remains in the process of regulation, we are considering the convenience of recommending its use as well as the existence of legal aspects to support its inclusion in an official document signed by the President of Argentina. The truth is that the use of Creative Commons licenses is an increasing de facto practice in most Argentine repositories, from both, existing and being created. Also, these licenses are being implemented not only within the repositories, but also in open access journals in the country, the institutional websites of universities and official agencies. For example:

http://nulan.mdp.edu.ar/2031/#.VCTmiB6COK0

http://bdigital.uncu.edu.ar/5850

http://www.chubut.gov.ar/portal/

http://www.unlp.edu.ar/

http://www.boletin.misiones.gov.ar/

http://www.unc.edu.ar/seccion/novedades/2010/octubre/la-secretaria-de-asuntos-academicos-reafirma-al-conocimiento-como-bien-publico

http://www.presidencia.gov.ar/index.php

Few days after the OA has-been passed legislation, the Ministry of Science, Technology and Innovation (MINCyT) officially launched national repository network. Could you elaborate on this network? Is e-infrastructure for OA developed enough to carry out all the Duties imposed on the scientific community?

I must point out that the SNRD was formally created in 2011 by Ministerial Resolution 469/11 and what was officially released a week after the approval of Law 26.899 was the SNRD’s portal where local repositories are harvested.
Following your question, the SNRD whose mission was described above, is integrated by the central node and institutional nodes.

The central node is located in the Ministry of Science and its main functions are to coordinate the actions of the network and manage the portal that provides unified access to scientific and technical production deposited in repositories.

Institutional nodes are organizations belonging to the National System of Science, Technology and Innovation owning a digital repository of science and technology, that have the minimum infrastructure required for operation and maintenance and have officially joined the SNRD.

This national network allows:

• researchers, to deposit their productions in national repositories,

• scientific institutions, to generate open access institutional memory and ensure long-term access to content stored there,

• the Federal Government, to make available scientific and technological production that has been generated by public funds to the general public and the world,

• all stakeholders, to increase the visibility of their scientific outputs.

Regarding the e-infrastructure, the country has a local National Research and Education Network (NREN), INNOVARED, which combined with other initiatives of the same Secretary of Articulation of the Ministry of Science (i.e. the National System of High Performance Computing and the National System of Advanced Networks), has launched three months ago the National e-Science Plan (see video: https://www.youtube.com/watch?v=iyrFA0UktFU). This Plan and projects will be necessarily compliant to all initiatives around repositories and OA.

Why, from your point of view, opening data is much slower process than opening the publications?

There are several issues that could explain why the process of release data seems to be slower than the publications. We will only list them briefly as each one of them could become a discussion that would exceed this interview:

• The primary data have disciplinary particularities on which consensus and agreement of the discipline is required. In the same discipline different trends or schools can coexist with different accents on what is important or crucial about the data generated by their disciplinary field and experts.
• Many of the primary scientific data is highly dispersed on personal computers of researchers and their group or physical files that are not necessarily digitized, contain various formats and have little or no chance of being converted, become interoperable or kept to endure over time.
• In turn, requesting researchers the release of the primary data sets is not always a simple task since it requires proper handling by the authorities of the institution in terms of mandates, addendums and agreements.
• Institutional practices also seem to have too much work to do to bring legal support, infrastructure and financial and human resources dedicated to define common criteria for the management of primary data within groups of the same organization and for long-term maintenance.
• Librarians and repository managers have worked hard and most of them have been leading the open access movement in their countries, developing or adapting librarianship instrumental to the needs to release publications. This has not happened with the data: it has been found a lack of skills, people and procedures regarding manage, curation, preservation of datasets to make them accessible, interoperable and reusable. So there is too much work to do in terms of promoting new profiles and skills among librarians, researchers, data curators, IT people, and so on.
• Open access journals in the country and region (SciELO, Redalyc, etc.) have been an important precedent to define OA policies, to implement green OA and to the formation of both researchers and repository managers on how to organize the literature in open access. The treatment of the data has no had that history since its past has been more circumscribed to the problem of storage versus exponential growth (so called “big data”), instead of the issue of “long tail” data management and curation.
• There are technical issues related to the release of primary data that still need to be solved such as: collaborative research and authorship of the data, unique identifiers applied to the data and/or datasets, common and basic metadata schemas, duplicated publications of data and citation of primary data. Those are some of the various aspects that require specific discussion and in the global scale these conversations have barely started.

It seems that e-infrastructure for OA in Argentina is pretty well coordinated with similar e-infrastructure in other countries. You participate in LA Referencia, South-American open access repositories-network, as well as cooperate with european e-infrastructure projects, such as OpenAIRE. What added value do you see in this?

We understand that Open Access will be real when interoperable institutional repositories will be developed worldwide. It would be of little use if only a marginal number of countries publish in open access, especially those with higher levels of scientific production on a global scale. In this regard, we understand that networking at regional and world order is essential to enhance the local task, join forces, establish partnerships and define common standards that help to share more and better science products.

Essential issue for politicians and administration is money. What costs are related to the OA law? What is included in these costs? What are the ways of paying for open access on the country level?

The implementation of a law that promotes Open Access involves all of a sudden an intangible cost that must be estimated in time and effort of raising consciousness, training people and moving research and dissemination practices governed by the logic of pay-per-view and impact factor. Open Access directly challenges the actors involved in the production cycle of scientific knowledge. This implies that all concerns associated to the release of data and publications in researchers’ and institutions’ hearts need to be contained with educational labor, transition measures and concrete proofs of benefits of OA, as much as the projects need to be afforded with appropriate resources.
In summary, the Ministry, through SNRD maintains various lines of financing to support the strengthening of existing repositories and the creation of new ones. In this sense, funds go to:

• the acquisition of computer equipment and associated equipment (racks, air conditioners, etc.),
• internships for metadata entry, document scanning, quality control, among other tasks,
• HR training (seminars, introductory and advanced courses, training workshops and training stays) to grow awareness, knowledge and skills for a proper open dissemination and long-term preservation of scientific production.

Perhaps more important than emphasize the costs, that exist and need to be steadily subsidized and previously budgeted, Politics and Managers should focus in the savings that Open Access literature and primary research data is bringing to their economies.

Open access can be seen as just an important first step toward the open science and efficient scholarly communication system. Do you have any plans of next steps? What remains to be done?

Indeed, OA is one of the necessary steps to think about Open Science. Another necessary step to achieve open science is to ensure the existence of the e-infrastructure needed in such a vast country like ours. As mentioned previously, Argentina is working from INNOVARed and the National System of Advanced Networks in order to maintain and expand connectivity to ensure the functioning of not only the repositories but also platforms and projects that require management of large volumes of information for collaborative and open science to become true.
Regarding SNRD, we are in a growth stage. New ideas and initiatives around OA are appearing all the time in different parts of the world and, as it progresses in its development and implementation, the needs of the scientific community also grow and become more sophisticated. So in the short and medium term we will be facing challenges such as:

• To open research primary data in databases, repositories and portals not only looking for interoperability and accessibility but re-usability, which is one of the leit motif of Open Access.
• To integrate data repositories and portals with publications looking for Linked Data,
• To assist and empower the repositories community in all activities concerning quality of metadata, digital preservation and data curation.

This material is under the CC BY-SA 4.0 licence.

Polityka otwartości Banku Światowego

Carlos Rossel

Polityka otwartości Banku Światowego

Carlos Rossel – wydawca oraz szef działu publikacji i wiedzy w Banku Światowym

(opracowanie pytań i wersji polskiej: Maciej Chojnowski)

W ciągu ostatnich kilku lat Bank Światowy dokonał wdrożenia przynajmniej trzech polityk związanych z otwartością. Jaki cel temu przyświecał i jak polityki te mają się do siebie?

Polityka otwartego dostępu (World Bank Open Access Policy) należy do grupy inicjatyw mających na celu zapewnienie Bankowi większej otwartości i transparentności. Pozostałe z nich, określane zbiorowym mianem agendy otwartego rozwoju Banku Światowego (Open Development agenda), to: polityka dostępu do informacji (Policy on Access to Information), otwarte dane (Open Data) oraz otwarte dane finansowe (Open Financial Data). Otwarty dostęp do badań i wiedzy był  naturalnym, kolejnym krokiem na drodze do zwiększenia otwartości Banku.

Skoro w przypadku Banku Światowego otwartość nie oznacza jedynie otwartego dostępu, ale szerzej: otwarte dane, transparentność itd., to jaka jest Państwa koncepcja otwartości?

Polega ona na otwieraniu dostępu do informacji i danych, a także na umożliwianiu ich przeszukiwania oraz na zachęcaniu do przekazywania informacji zwrotnych. Chodzi o większą transparentność i wspieranie innowacyjności. Na przykład jako część polityki otwartego dostępu przyjęto licencję Creative Commons-Uznanie Autorstwa w odniesieniu do wyników badań opublikowanych przez Bank. Szerokie upowszechnienie naszej wiedzy pozwoli innym lepiej wypracowywać rozwiązania najtrudniejszych problemów trapiących świat.

Kogo dotyczy bankowa polityka otwartego dostępu? Wyłącznie pracowników czy również badaczy spoza Banku?

Polityka otwartego dostępu określa oczekiwania Banku względem dostępności wiedzy powstałej w rezultacie działań prowadzonych przez pracowników Banku w ramach ich obowiązków służbowych.

W przypadku prac opublikowanych przez Bank Światowy, polityka wymaga, by ostateczne, kompletne wersje artykułów zaakceptowanych do druku od 1 lipca 2012 roku włącznie były wraz z metadanymi deponowane w postaci cyfrowej w otwartym repozytorium Banku Światowego – Open Knowledge Repository (OKR). Polityka otwartego dostępu wymaga, by  prace te udostępniano z wykorzystaniem najbardziej liberalnej formy otwartego dostępu, czyli Creative Commons-Uznanie Autorstwa, która nie nakłada na użytkownika żadnych ograniczeń poza wymaganiem określenia autorstwa.

W przypadku pracowników Banku publikujących swoje prace u wydawców zewnętrznych, polityka otwartego dostępu wymaga, by ostateczna, zaakceptowana przez autora i przekazana wydawcy wersja manuskryptu była dostarczona do repozytorium tuż po zaakceptowaniu artykułu do druku. Manuskrypt będzie od razu dostępny wewnętrznie dla pracowników Banku, zaś zewnętrznie po upływie okresu embarga (maksymalnie 18 miesięcy).

Jakiego typu materiałów dotyczy otwarty mandat przyjęty w Banku Światowym?

Jeśli chodzi o pracowników Banku, to w ich przypadku mandat odnosi się do manuskryptów wraz ze odpowiednimi zbiorami danych, które (a) są rezultatem badań, analiz, prac sektorowych i ekonomicznych oraz prac rozwojowych; (b) przeszły pozytywnie proces recenzji naukowej lub zostały w inny sposób zweryfikowane i zaakceptowane do publikacji; (c) zostały wewnętrznie zaaprobowane do publikacji po 1 lipca 2012 roku włącznie. Co do rodzajów materiałów, to polityka otwartości obejmuje monografie (jak książki, raporty itp.), wersje robocze publikacji, artykuły oraz związane z nimi zbiory danych.

Jaki model otwartego dostępu Państwo wspierają? Zieloną czy złotą drogę? Otwarty dostęp gratis czy libre? Czy akceptują Państwo odstępstwa od otwartego mandatu?

Wspieramy zieloną drogę i model libre. W przypadku wydawców zewnętrznych wymagających embargo Bank respektuje takie żądania, ale dokłada wszelkich starań, aby okres ten był możliwie jak najkrótszy. Udostępnianą wersją jest w takim przypadku manuskrypt przyjęty do publikacji, a nie wersja opublikowana.   

Jakie licencje Państwo preferują?

Preprinty artykułów publikowanych w czasopismach zewnętrznych zwykle udostępniane są w serii Policy Research Working Paper w repozytorium OKR, na licencjach Creative Commons-Uznanie autorstwa (CC-BY). Są to wersje robocze artykułów, różne od tych, które ukazują się drukiem. Artykuły w wersji przyjętej do druku są udostępniane na licencji Creative Commons-Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych (CC-BY-NC-ND), chyba że wydawca zgodzi się na mniej restrykcyjne warunki.

Jakich głównych obszarów wiedzy dotyczą otwarte zasoby Banku Światowego?

Rodzaje publikacji badawczych Banku Światowego są bardzo zróżnicowane. Są wśród nich raporty opracowywane przez najlepszych światowych ekspertów w zakresie rozwoju gospodarczego, podręczniki do praktycznego wykorzystania, książki naukowe przydatne w debatach uczelnianych i w think-tankach, jak również publikacje popularne, przeznaczone dla szerszej publiczności. Jeśli chodzi o zakres tematyczny, to odnoszą się one do pełnego spektrum zagadnień z zakresu rozwoju gospodarczego i społecznego, m.in. politykę rozwoju, finanse, kwestie zdrowotne, środowiskowe, edukację, handel, zmiany klimatu i globalizację. Są one w pierwszym rzędzie adresowane do decydentów, praktyków aktywnych w obszarze rozwoju, badaczy, studentów oraz przedstawicieli biznesu.

Z jakiego oprogramowania Państwo korzystają i dlaczego? Czy jest to oprogramowanie otwarte?

Repozytorium OKR działa w oparciu o otwarte oprogramowanie DSpace, wykorzystywane przez wiele repozytoriów na świecie. Zostało wybrane ze względu na swoją elastyczność, aktywną społeczność użytkowników, która dba o regularne aktualizacje, jak również łatwość dostosowania do standardów pobierania metadanych.

Czy rozwiązania przyjęte przez Bank Światowy są zgodne ze światowymi standardami w zakresie otwartego dostępu, a w szczególności z europejską infrastrukturą OpenAIRE? Czy zapewniają interoperacyjność?

Repozytorium OKR gwarantuje interoperacyjność i wspomaga ponowne wykorzystywanie swoich zasobów dzięki temu, że jest zgodne ze standardami Dublin Core Metadata Initiative (DCMI) oraz Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting (OAI-PMH). Obecnie pracujemy nad tym, by infrastruktura OpenAIRE indeksowała materiały dostępne w repozytorium OKR.

Nasze repozytorium umożliwia każdemu innemu repozytorium zgodnemu z protokołem OAI-PMH pobieranie publikacji lub całych zbiorów tematycznych w różnych kolekcjach w obrębie OKR. Jest to możliwe dzięki "wirtualnym zbiorom" opartym na predefiniowanych zapytaniach i filtrach. Wirtualne zbiory pozwalają osobom prowadzącym repozytoria zaoszczędzić zarówno czas poświęcany na pobieranie materiałów z OKR, jak i na zarządzanie nimi, ponieważ zapewniają, iż pobrany materiał spełnia przyjmowane kryteria.

Jak bardzo zmienił się Państwa wydawniczy model biznesowy od czasu wdrożenia otwartego mandatu?

Od przyjęcia otwartego dostępu i uruchomienia OKR nasze dochody ze sprzedaży znacznie zmalały. Obecnie nasz model biznesowy w większym stopniu opiera się na finansowaniu instytucjonalnym, tak byśmy mogli odzyskać przynajmniej część tego straconego dochodu. Uruchomiliśmy także płatną cyfrową bibliotekę (World Bank eLibrary), działającą w modelu subskrypcji – stworzoną, by sprostać potrzebom specjalistów: naukowców i bibliotekarzy. Tworzy ona wartość dodaną do zasobów Banku dzięki swoim funkcjonalnościom, łatwości użytkowania i narzędziom wyszukiwania. Zasób biblioteki cyfrowej jest również za darmo dostępny w repozytorium OKR, ale wiele instytucji jest gotowych zapłacić niewielką dodatkową opłatę roczną, by móc oszczędzić czas, korzystając z licznych narzędzi oferowanych przez bibliotekę cyfrową.

Czy znają Państwo rezultat przyjętej przez siebie polityki otwartości wśród użytkowników? Czy znana jest liczba pobrań, cytowań ponownego wykorzystania udostępnianych materiałów? Czy alternatywne metryki (altmetrics – alternatywne metody pomiaru oddziaływania treści) są dla Państwa przydatne?

Tak, są przydatne. Od momentu jego uruchomienia z repozytorium OKR zostało pobranych blisko 5 milionów publikacji. Obecna średnia to 230 tysięcy pobrań miesięcznie, a niemal 50% osób odwiedzających OKR to użytkownicy z krajów rozwijających się. OKR w czasie rzeczywistym dostarcza informacji o pobraniach wg tytułu, kraju i autora.

Ostatnio dzięki integracji z Altmetric dodaliśmy także alternatywne metryki dla każdej publikacji w OKR. Umożliwia to nam  informowanie o wzmiankach dotyczących publikacji  dostępnych w repozytorium OKR w mediach społecznościowych, na blogach, w gazetach, czasopismach i w innych kanałach. Dzięki Altmetric możemy publicznie dzielić się danymi na temat demografii użytkowników OKR oraz linkować do każdego miejsca, w którym wspomniano o danej publikacji. Oto przykład. Dostępne są także dane z Google Scholar o cytowaniach poszczególnych artykułów, a obecnie pracujemy nad dodaniem informacji o cytowaniach z kolejnej wiodącej bazy danych.

Polityki otwartości Banku Światowego to dobry przykład nieograniczania się idei otwartego dostępu wyłącznie do instytucji stricte naukowych. Jaki aspekt otwartości jest najbardziej znamienny w instytucji nieprzynależnej do świata uczelnianego?

Jak wyjaśniłem wcześniej, otwarty dostęp w Banku Światowym stanowi część szerszego programu modernizacji tej instytucji, tak by stała się bardziej transparentna dla swoich interesariuszy. Naszym celem jest otwarte udostępnienie naszych badań możliwie jak najszerszemu gronu zainteresowanych. Poprawa dostępu do naukowych zasobów Banku zwiększy innowacyjność i umożliwi każdemu korzystanie z dorobku Banku po to, aby rozwiązywać problemy rozwojowe na świecie i poprawić warunki życia najbiedniejszych.

Materiał dostępny na licencji CC BY-SA 4.0.