LA Referencia – południowoamerykańska sieć otwartej nauki

Alberto Cabezas

LA Referencia – południowoamerykańska sieć otwartej nauki

Alberto Cabezas – sekretarz wykonawczy LA Referencia

(opracowanie pytań i wersji polskiej: Michał Starczewski)

LA Referencia to sieć repozytoriów z 9 państw Ameryki Łacińskiej. Jakie są jej cele i sposób działa? Czy ma jakąś formalną strukturę?

Wstępny projekt został przedstawiony przez RedCLARA [RedCLARA – Cooperación Latino Americana de Redes Avanzadas – to międzynarodowa organizacja non-profit założona w 2003 r. zarządzająca jedyną w Ameryce Łacińskiej zaawansowaną siecią internetową] i sfinansowany przez Inter-American Development Bank z programu Regional Public Goods w latach 2010–2013. Jego celem było stworzenie wspólnej strategii dla regionalnej, sfederowanej sieci publicznych repozytoriów naukowych.

W styczniu 2014 r. rozpoczęła się druga faza projektu LA Referencia. Jej wyraźnie  określonym celem jest utrwalenie serwisu regionalnego, zgodnie z krajowymi strategiami rozwoju repozytoriów. Agregujemy każdy krajowy węzeł, który z kolei zbiera dorobek krajowy.

Do stowarzyszenia należą organizacje działające w obszarze nauki i techniki z Argentyny, Brazylii, Chile, Kolumbii, Ekwadoru, Salwadoru, Meksyku, Peru i Wenezueli. Finansują działalność bieżącą oraz utrzymanie węzłów krajowych. W niektórych państwach współpracują one także z krajowymi sieciami badań i edukacji oraz z konsorcjami uczelnianymi przy agregacji danych na poziomie krajowym. RedCLARA zapewnia pomoc administracyjną i konieczną infrastrukturę techniczną. By wesprzeć te działania, LA Referencia zapewnia regularną współpracę i formalne mechanizmy podejmowania decyzji między stowarzyszonymi podmiotami.

Świadczone przez nas usługi są w sposób oczywisty zastosowaniem postanowień zawartych w politykach państw, które w listopadzie 2012 r. podpisały w Buenos Aires umowę powołującą naszą inicjatywę. Pilotaż został przeprowadzony w 2013 roku, zaś sam serwis uruchomiono pod koniec roku ubiegłego.

Głównym celem LA Referencia jest zapewnienie otwartego dostępu do dorobku naukowego wytworzonego w regionie za pośrednictwem sieci łączącej państwa, które stworzyły strategie dla otwartych repozytoriów.

Wśród celów szczegółowych znajdują się:

• rozwinięcie stabilnych struktur finansowania, podejmowania decyzji i integracji nowych partnerów podzielających te same zasady;

• zapewnienie widoczności oraz maksymalizacja wykorzystania i wpływu dorobku naukowego Ameryki Łacińskiej;

• utrzymanie standardów zabezpieczenia, jakości, interoperacyjności i najlepszych praktyk wyszukiwania informacji;

• tworzenie projektów ułatwiających uzyskiwanie wartości dodanej.

Uważamy, że regionalne strategie pomogą:

• zwiększyć widoczność i dostępność dorobku naukowego Ameryki Łacińskiej zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym;

• ograniczyć wysokie wydatki na czasopisma naukowe w przypadku uniwersytetów i organizacji naukowo-technicznych dysponujących mniejszymi zasobami;

• wspierać rozwój otwartych repozytoriów w państwach, które znajdują się na wczesnym etapie ich rozwoju;

• wytworzyć przestrzeń sprzyjającą zacieśnianiu współpracy i upowszechnianiu dobrych praktyk w różnych obszarach (technicznych, instytucjonalnych, w zakresie polityki publicznej).

Nasze działania obejmują wiele obszarów. Streszczając je w kilku słowach: co tydzień agregujemy krajowe węzły z każdego państwa, które z kolei zbierają dorobek naukowy ze swoich krajów. Przeprowadzamy walidację metadanych i przekształcamy je tak, by zwiększyć interoperacyjność na poziomie międzynarodowym. Rozwijamy narzędzia statystyczne i diagnostyczne, które pomagają mierzyć jakość na różnych poziomach.

Co dotychczas udało się osiągnąć LA Referencia? Jaki jest jej największy sukces?

Jeśli chodzi o aspekt instytucjonalny, to trzeba pamiętać, że obecnie część udanych projektów bywa zamykana po zakończeniu grantu. W literaturze nazywa się to doliną śmierci innowacji. Tymczasem dzięki staraniom wielu państw, instytucji i ludzi, LA Referencia jest dzisiaj samowystarczalnym przedsięwzięciem ze sformalizowanymi mechanizmami podejmowania decyzji.

Co do innowacji i usług, to rentowność i stabilność oferty są dzisiaj koniecznością. W okresie pilotażu zaledwie 3–4 państwa regularnie agregowały dane. Dziś sytuacja wygląda całkowicie inaczej. Nasze zbiory dokumentów powiększyły się z 320 tys. do prawie 800 tys., a równocześnie państwa i repozytoria wyraźnie podwyższają jakość metadanych. Wciąż jednak potrzebne są udoskonalenia, tak by wzrost ilościowy szedł w parze z wysoką jakością.

Jeśli zaś chodzi o rozwiązania techniczne, to w roku 2014 opracowaliśmy „krajową” wersję platformy. Nasze rozwiązania dotyczą przede wszystkim obszaru tzw. back-endu (agregacja, walidacja, przekształcenie) oraz gromadzenia informacji statystycznych. W obszarze front-endu wykorzystujemy wolne oprogramowanie zwane VuFind. Współpracuje ono z różnymi urządzeniami (w tym także z telefonami komórkowymi i tabletami).

Jakie są Państwa plany na przyszłość?

Ciągle podejmujemy starania mające na celu umocnienie LA Referencia jako instytucjii, poprawę jakości usług i  komunikacji dotyczącej strategii otwartego dostępu i rozwoju w każdym państwie. Dostrzegamy jednak dwa obszary, w których zmiany są szczególnie potrzebne:

Stowarzyszenie obejmuje krajowe instytucje naukowo-techniczne. Powinniśmy uzgodnić standardy identyfikacji numerów projektów z ich efektami badawczymi. Większość projektów badawczo-rozwojowych w naszym regionie jest finansowana ze środków publicznych, dlatego musimy być pewni, że te wyniki będą dostępne dla wszystkich obywateli. To wymaga wspólnego wysiłku, wspartego ostatnio przez ustawy w Argentynie, Peru i Meksyku.

W celu zapewnienia interoperacyjności między repozytoriami gromadzącymi publikacje naukowe a repozytoriami zbierającymi dane w przyszłości potrzebna będzie współpraca z inicjatywami, projektami i organizacjami. Szczególne znaczenie przykładamy do danych niszowych (tzw. dane w długim ogonie) oraz, co wspomniano poprzednio, danych sfinansowanych ze środków publicznych.

Standardy techniczne i dotyczące metadanych są bardzo ważne dla stworzenia efektywnej sieci repozytoriów. Czy implementacja tych standardów wiązała się z jakimiś problemami? Jeśli tak, to jak sobie z nimi poradzono?

W 2012 roku grupa techniczna uzgodniła strategię zastosowania Wskazówek wypracowanych w projekcie Driver 2 (http://www.driver-repository.eu/), co pomogło zrealizować pilotaż. Samo zastosowanie Wskazówek okazało się mniejszym problemem niż zmierzenie się z realiami panującymi w poszczególnych państwach. Przykładowo: niektóre państwa od samego początku stosowały Wskazówki, podczas gdy pozostałe swoje własne rozwiązania. W przypadku tych ostatnich pracowaliśmy z każdym państwem z osobna nad wprowadzeniem zmian na poziomie krajowym lub regionalnym.

To jest nieustający proces. W wielu państwach musimy przeprowadzać zmiany, podczas gdy w innych są one niemal niepotrzebne. Ostatecznie konkluzja jest taka, że krajowe repozytoria wprowadzają udoskonalenia potrzebne do zastosowania powszechnie przyjętych technicznych standardów.

Poza tym, jak już wcześniej wspomniałem, mamy zestaw narzędzi dla administratorów pozwalających monitorować proces walidacji i transformacji podczas agregowania. Narzędzia te umożliwiają zidentyfikowanie problemów z poszczególnymi rekordami lub instytucjami.

Nie ma łatwych rozwiązań. Proces kontroli jakości musi trwać, łącząc powszechnie uzgodnioną strategię z warunkami lokalnymi.

Szczegóły

Opublikowano: 2015-03-11