OpenAIRE — e-infrastruktura umożliwiająca publikowanie wyników badań naukowych w otwartym dostępie

Natalia Manola

OpenAIRE – e-infrastruktura umożliwiająca publikowanie wyników badań naukowych w otwartym dostępie

 


Natalia Manola – project manager w OpenAIRE

(opracowanie pytań: Marta Hoffman-Sommer)

 

Projekt OpenAIRE został zainaugurowany w 2009 r. jako narzędzie służące Komisji Europejskiej do monitorowania badań finansowanych przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych (ERC) oraz siódmy program ramowy (7PR), a w szczególności do monitorowania stopnia realizacji wytycznych dotyczących otwartego dostępu zawartych w Pilotażu Otwartego Dostępu w 7PR i w ERC Guidelines. Kolejny projekt, OpenAIREplus, miał znacznie szersze cele. Jak można je zdefiniować? 

OpenAIREplus rozszerzył zakres działań zarówno jeśli chodzi o infrastrukturę techniczną, jak i zasoby ludzkie, wykraczając poza obszar rozwiązań dotyczących publikacji pochodzących jedynie z projektów finansowanych przez KE (klauzula specjalna nr 39). W rezultacie infrastruktura OpenAIRE jest otwarta dla całości produkcji naukowej powstającej w Europejskiej Przestrzeni Badawczej. Oprócz publikacji uwzględnione zostały także zbiory danych. Jest to możliwe dzięki szeregowi usług obejmujących automatyczną, półautomatyczną lub manualną identyfikację powiązań między publikacjami i zbiorami danych, projektami lub innymi publikacjami.

OpenAIRE prowadzi portal oferujący użytkownikom różne usługi. Jakie usługi są dostępne już teraz, a jakie dopiero pojawią się w przyszłości? Do jakich grup użytkowników są one skierowane?

Dzięki OpenAIRE Europa znalazła się na wiodącej pozycji w dziedzinie otwartej nauki, działając jako zaufany partner podobnych inicjatyw na arenie międzynarodowej. OpenAIRE, rozpoczynając etap związany z programem Horyzont 2020 (H2020), dostarcza cenione, wartościowe usługi szerokiemu gronu użytkowników:

  • badaczom, którzy mogą się dowiedzieć, jak wypełnić zobowiązania wynikające z H2020 lub innych programów krajowych czy instytucjonalnych, a także gdzie zdeponować wyniki badań, jak je wzajemnie powiązać i w jaki sposób zaprezentować je w najlepszym kontekście;
  • koordynatorom projektów i osobom odpowiedzialnym za obsługę projektów, którym pomaga monitorować i raportować postępy prac badawczych i ich zgodność z polityką otwartości;
  • instytucjom i społecznościom badawczym, którym dostarcza informacji na temat mechanizmów agregowania wyników badań i ich wpływu;
  • dostawcom danych i wydawcom publikującym w otwartym dostępie, którym ułatwia włączenie się w kształtującą się e-infrastrukturę międzynarodową;
  • i wreszcie instytucjom zarządzającym nauką i grantodawcom, którym umożliwia analizowanie realizowanych badań i podejmowanie decyzji w oparciu o prowadzone analizy.


Czy wiadomo, kto faktycznie korzysta z usług OpenAIRE i które funkcjonalności są używane najczęściej?

Z OpenAIRE korzystają przede wszystkim naukowcy, koordynatorzy projektów i administratorzy badań, którzy chcą się dowiedzieć, jak prawidłowo realizować obowiązujące ich otwarte mandaty KE oraz jak monitorować i raportować działalność badawczą  całych projektów lub całych jednostek naukowych. Po drugie, są to osoby wytwarzające dane, które korzystają z infrastruktury OpenAIRE, by swoje zasoby udostępnić.

OpenAIRE obejmuje także sieć Krajowych Biur Otwartego Dostępu (NOAD, National Open Access Desks) funkcjonujących w trzydziestu trzech krajach europejskich. Co należy do ich obowiązków? Jakie są wady i zalety takiej rozproszonej struktury krajowej?

Kluczową sprawą dla OpenAIRE jest zrozumienie i wspieranie użytkowników, dostawców treści i innych uczestników systemu komunikacji naukowej w ich jednostkach badawczych. Właśnie dlatego utrzymujemy tę szczególną sieć społeczną we wszystkich państwach członkowskich UE (i pięciu krajach stowarzyszonych), którą stanowią właśnie Krajowe Biura Otwartego Dostępu. Krajowe Biura mają swoich lokalnych przedstawicieli, którzy dobrze rozumieją lokalne problemy i mogą komunikować się w językach narodowych. Współpracują z ministerstwami oraz innymi instytucjami, jak również z wydawcami, administratorami danych i z samymi badaczami. Dzięki nim dobre praktyki przenoszą się z kraju do kraju, przełamując bariery geograficzne i dziedzinowe. W rezultacie ich działań zwiększa się świadomość otwartego dostępu i chęć wdrożenia odpowiednich polityk krajowych i unijnych. Co nie mniej ważne, promują one również usługi OpenAIRE. Ich zaangażowanie w OpenAIRE zaowocowało wzrostem i wzmocnieniem lokalnych polityk otwartego dostępu, zarówno na poziomie instytucjonalnym, jak i finansowym. Jednocześnie Biura zdobyły silną pozycję na scenach krajowych, co pozwala im wpływać na decydentów, zwracać uwagę na pojawiające się problemy związane z zarządzaniem danymi, i wzmacniać rolę bibliotek instytucjonalnych w ramach infrastruktury krajowej.

Additional information