Repozytoria instytucjonalne a Wikipedia. Propozycja współpracy

Tomasz Lewandowski

Wikipedia miała, ma i jeszcze długo będzie mieć problemy z zaufaniem użytkowników. Ważną strategią poprawy zaufania jest uzupełnianie odniesień do źródeł. I choć w tym miejscu redaktorom Wikipedii nie chodzi przede wszystkim o literaturę naukową, w wielu przypadkach odniesienie do zasobu przechowywanego w otwartym repozytorium naukowym będzie bardzo pożądanym przez społeczność wikipedystów dodatkiem.

Spis treści

Wstęp
1. Niska widoczność repozytoriów instytucjonalnych w internecie
2. Dlaczego współpraca z Wikipedią może podnieść widoczność repozytoriów?
3. Wikipedia - próba charakterystyki ogólnej
     3.1. Pięć Filarów Wikipedii i inne zasady nią rządzące
     3.2. Zaufanie publiczne do Wikipedii
     3.3. Wandalizm wikipedystyczny
     3.4. Automatyczna detekcja wandalizmu: zalety i ograniczenia
     3.5. Inne inicjatywy mające na celu podniesienie poziomu Wikipedii
     3.6. Wikipedia: podsumowanie
4. Uwagi praktyczne
5. Zakończenie

Ilustracje
Przypisy dolne
Bibliografia

Wstęp (powrót)

Repozytoria naukowe nie od dziś mają problemy z widocznością w Internecie. Z kolei Wikipedia nie od dziś ma problemy z wiarygodnością. Materiały deponowane w repozytoriach to przede wszystkim recenzowana literatura naukowa, należąca do grupy najbardziej wiarygodnych tekstów dostępnych online. Wikipedia to natomiast siódma pod względem liczby odwiedzin strona internetową świata. Potrzeby i możliwości Wikipedii i repozytoriów naukowych wzajemnie się uzupełniają. Pomysł współpracy przynoszącej korzyści obu stronom nasuwa się w tym kontekście niemal automatycznie.

Nie jest to zresztą pomysł nowy. Już w 2007 roku Ann M. Lally i Carolyn E. Dunford w artykule Using Wikipedia to Extend Digital Collections raportowały o wynikach akcji współpracy cyfrowych kolekcji Uniwersytetu w Waszyngtonie z Wikipedią. W ramach projektu pracownicy biblioteki dodawali do artykułów w Wikipedii linki prowadzące do artykułów zdeponowanych w cyfrowych kolekcjach Washington Digital Initiatives Program. W kilku przypadkach, gdy w Wikipedii nie istniał artykuł streszczający tematykę danej publikacji, pracownicy go tworzyli¹. Pomysł ten jest również tematem artykułu A.G. Smitha Wikipedia and institutional repositories: an academic symbiosis?

W niniejszym tekście chciałbym zarówno omówić powody, dla których podobna współpraca z Wikipedią byłaby korzystna dla akademickich repozytoriów instytucjonalnych w Polsce, jak i wskazać, dlaczego mogłaby ona – pomimo kilku dających się przewidzieć trudności – zostać przez Wikipedię przyjęta pozytywnie.

1. Niska widoczność repozytoriów instytucjonalnych w Internecie (powrót)

Jeśli wierzyć powtarzanym co jakiś czas badaniom, repozytoria – zarówno instytucjonalne, jak i naukowe – wciąż mają problem z widocznością w Internecie. Autorzy artykułu The dark side of Open Access in Google and Google Scholar: the case of Latin-American repositories badali w 2014 roku widoczność 137 repozytoriów założonych przez instytucje naukowe Ameryki Łacińskiej i uwzględnionych w organizowanym przez Webometrics „Ranking Web of Repositories”. Współczynniki indeksacji (rozumiane jako stosunek liczby rekordów widocznych w danej wyszukiwarce do liczby wszystkich zasobów w repozytorium) dla Google określili jako „niskie”, zaś dla Google Scholar jako „właściwie nieistniejące”. Rezultaty te korespondują z wcześniejszymi o dwa lata badaniami zaprezentowanymi przez Arlitscha i O'Briena w artykule Invisible institutional repositories: addressing the low indexing ratios of IRs in Google, w którym widoczność przynajmniej niektórych repozytoriów instytucjonalnych na terenie USA zdiagnozowana została jako niska. Jednocześnie autorzy opisują program pilotażowy, którego wdrożenie zaowocowało podwyższeniem współczynnika indeksacji repozytorium instytucjonalnego Uniwersytetu Utah z 18% do 98% w głównym indeksie Google².

Widoczność repozytoriów w Polsce nigdy nie została metodycznie zbadana. Różne czynniki, takie jak ogólna trudność z indeksacją artykułów napisanych w językach innych niż angielski czy stosunkowo krótki czas istnienia większości repozytoriów w Polsce, mogą jednak sugerować, że pod tym względem blisko nam do repozytoriów Ameryki Łacińskiej. Opublikowane w serwisie Otwarta Nauka badania przeprowadzone przez autora niniejszego tekstu zdają się potwierdzać tę intuicję³.

Z rozwojem możliwości wyszukiwarek internetowych na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza skorelowany jest ich wciąż rosnący udział w kształtowaniu ruchu internetowego. Coraz większa liczba użytkowników używa wyszukiwarek do znajdowania coraz większej ilości zasobów. Odnajdywanie publikacji akademickich nie jest w tej sytuacji żadnym wyjątkiem. Dlatego jeśli repozytoria i biblioteki cyfrowe chcą w sposób skuteczny realizować swoją misję, muszą zadbać o to, by dostatecznie duża część ich zasobów była widoczna dla użytkowników wyszukiwarek⁴.

2. Dlaczego współpraca z Wikipedią może poprawić widoczność repozytoriów? (powrót)

Widoczność jakiejkolwiek strony w Internecie można podzielić na dwie główne składowe: ludzką i maszynową. Poprzez ludzką rozumiem liczbę użytkowników Internetu mających świadomość istnienia danego serwisu oraz sumę ich działalności w Internecie. Widocznością maszynową będę nazywał pozycję danej strony w rankingu prowadzonym przez algorytmy indeksujące wyszukiwarek internetowych. Jedna i druga składowa są ze sobą oczywiście związane: im wyższa widoczność danego serwisu w wyszukiwarkach, tym więcej użytkowników go odnajduje i wchodzi z nim w interakcje. Z kolei im więcej użytkowników korzysta z danego serwisu, tym więcej zostawia śladów do niego prowadzących. Chodzi tu przede wszystkim o linki, które pozytywnie wpływają na PageRank danego serwisu – ten zaś jest podstawą wszystkich algorytmów wyliczających rankingi stron w wyszukiwarkach.

Zależność jest więc obustronna: im więcej użytkowników, tym wyższy PageRank, a im wyższy PageRank, tym więcej użytkowników. Przypomina to błędne koło. Wyjście z sytuacji jest możliwe właśnie dzięki linkom z Wikipedii, które znacząco poprawiają ludzką widoczność repozytoriów.

PageRank Wikipedii jest bardzo wysoki i w dającej się przewidzieć przyszłości taki pozostanie⁵. Mimo to linki prowadzące z Wikipedii nie będą wpływały w sposób bezpośredni na PageRank repozytoriów. Od 2007 roku wszystkie linki zewnętrzne prowadzące z Wikipedii na inne domeny zawierają klauzulę „nofollow”, która sprawia, że robot indeksujący Google nie podąża za tym linkiem i nie wlicza go do rankingu strony, na którą prowadzi⁶. Taki stan rzeczy bierze się stąd, że linki z Wikipedii były masowo nadużywane przez specjalistów od SEO usiłujących na zlecenie zawyżać pozycje stron lub domen w rankingu Google. Dzięki decyzji administracji Wikipedii specjaliści od pozycjonowania stron nie jest już po prostu na tę pokusę wystawieni.

Linki na Wikipedii mogą więc jedynie pośrednio przyczynić się do zwiększenia rankingu Google, a co za tym idzie – maszynowej widoczności zasobów repozytoryjnych – poprzez zwrócenie na nie uwagi użytkowników Wikipedii. Poniżej jednak postaram się pokazać, że taka „ograniczona” do współczynnika ludzkiego widoczność i tak jest ogromną pomocą dla repozytoriów.

Z jednej więc strony, samo podwyższenie PageRanku repozytorium na niewiele się przyda. Treści repozytoriów akademickich mają być widoczne nie tylko w wyszukiwarkach ogólnego przeznaczenia (do czego jeszcze sam PageRank przydałby się w ograniczonym w stosunku do wcześniejszych lat zakresie), ale przede wszystkim w wyszukiwarkach akademickich. W nich zaś PageRank nie odgrywa praktycznie żadnej roli, w nich bowiem to artykuły są oceniane i szeregowane pod względem przewidywanej przydatności dla użytkownika wpisującego zapytanie - a nie cała strona repozytorium⁷. Sama "maszynowa" widoczność przydaje się tylko w sensie minimalnym - strona w ogóle musi być widoczna dla robotów wyszukiwarki, by artykuły trafiły do jej indeksu. (Co prawda, jak wskazują np. przywoływane wyżej badania [Arlitsch, O'Brien 2012], nawet to nie jest jednak takie oczywiste.) Potem decyduje już jakość pdf oraz inne współczynniki wymienione np. na stronie Google Scholar Help.

Z drugiej zaś strony, zyski z „ludzkiej” widoczności linków prowadzących z Wikipedii są bardzo wysokie. Jest tak z dwóch podstawowych powodów: bardzo korzystnego dla repozytoriów profilu użytkownika Wikipedii⁸ oraz długiej żywotności linków sprawiającej, że raz podjęty wysiłek zwraca się w długim okresie czasu.

Artykuły na Wikipedii, a więc także linki w nich umieszczone, cieszą się długą żywotnością. Usunięcia całych artykułów są względnie rzadkie i wiążą się przede wszystkim z próbami oszustwa bądź złamania regulaminu Wikipedii. Fikcyjne wpisy z oczywistych względów nie będą raczej zawierały odniesień do literatury naukowej⁹. O wiele częstsze są oczywiście kolejne edycje, jednak linki prowadzące do literatury naukowej dla podtrzymania głównych tez artykułu powinny przetrwać każdą taką zmianę. Przewidywanie to opiera się na dwóch przesłankach. Po pierwsze, z badań wynika, że statystycznie edycje utworzone przez użytkowników mających na koncie najmniej edycji trwają najdłużej¹⁰. Po drugie, nie mówimy tu o jakichkolwiek edycjach, ale o linkach do literatury źródłowej, a te – o ile oczywiście w ogóle są trafne – stanowią element przez społeczność Wikipedii bardzo pożądany. Jak zobaczymy niżej, strony nie posiadające przypisów źródłowych objęte są specjalnymi programami mającymi na celu poprawę jakości Wikipedii jako całości. Jedna z trzech fundamentalnych polityk Wikipedii, NOR („No Original Research”, w wersji polskiej z dodatkową interpretacją: „Nie przedstawiamy twórczości własnej”¹¹), wprost podaje, że wszystkie informacje zawarte na stronach Wikipedii powinny pochodzić skądinąd, zaś autor ma obowiązek podać źródło swojej wiedzy. To jest oczywiście pożądany stan idealny, w praktyce bardzo często ktoś inny uzupełnia luki w przypisach pozostawione przez autora oryginalnego wpisu¹². Z punktu widzenia Wikipedii najlepiej byłoby, gdyby repozytoria instytucjonalne uzupełniały przede wszystkim takie właśnie przypadki.

3. Wikipedia – próba charakterystyki ogólnej (powrót)

Wikipedia to najsłynniejsza encyklopedia internetowa. Jest też zdecydowanie największą encyklopedią w ogóle. Angielska Wikipedia zawiera aktualnie ponad 5 milionów artykułów. Dostęp do całości oferowanych przez nią treści jest darmowy. Opiera się na swoistym „crowdsourcingu” – każdy może ją edytować. Co prawda, nie wszystkie zmiany będą tak samo traktowane – Wikipedia dysponuje swoim własnym wewnętrznym systemem hierarchizacji redaktorów, oceny ich pracy i piętnowania nadużyć. Ogólna zasada jest jednak właśnie taka: nikt nie jest z założenia niedopuszczany do współtworzenia treści Wikipedii.

3.1. Pięć filarów Wikipedii i inne zasady nią rządzące (powrót)

Na Wikipedii poza zwykłymi artykułami znaleźć można wiele stron poświęconych wewnętrznym sprawom Wikipedii. Rozpoznać je można po prefiksie „Wikipedia:” przed tytułem. Niektóre z nich (oznaczone w odpowiedni sposób) są stronami przedstawiającymi jedną z obowiązujących na Wikipedii reguł. Stron takich jest bardzo wiele, podlegają nieustannym edycjom, nieustannie powstają też nowe. Reguły zorganizowane są hierarchicznie pod względem ogólności i ważności. Można też wyróżnić poszczególne grupy tematyczne. Pięć reguł zostało wyróżnionych jako szczególnie ważne i obowiązujące dla całej Wikipedii we wszystkich aspektach jej tworzenia. Nazywane są „pięcioma filarami Wikipedii”. Są to: „Wikipedia to Encyklopedia” („Wikipedia is an encyclopedia”, skracane do NOT), „Neutralny Punkt Widzenia” („Neutral Point of View”, skracane do NPOV), „Wikipedia działa na wolnych licencjach” (CC-BY-SA, jak to jest opisane w „Wikipedia:Copyrights”), „Bądź Uprzejmy” („Be Civil”, CIV) oraz chyba najciekawsza: „Ignoruj Wszelkie Zasady” („Ignore all Rules”, skracana do IAR), co zresztą wbrew paradoksalnemu brzmieniu jest rozumiane jako prymat ducha zasad Wikipedii nad ich literą czy też jako nakaz stosowania zdrowego rozsądku w odniesieniu do wszystkich zasad Wikipedii¹³. W ostatnim przytoczonym brzmieniu zasada ta wydaje się być samozwrotna¹⁴.

Pierwszy Filar (NOT) posiada dwa bardzo ważne uszczegółowienia będące praktyczną interpretacją tego, co w regule NOT rozumie się przede wszystkim poprzez „być encyklopedią”. Są to: „Żadnych Badań Własnych” („No Original Research”, skracane do NOR) oraz „Weryfikowalność” („Verifiability” skracane do VER). NOR i VER łącznie opisują obowiązującą redagujących Wikipedię użytkowników strategię opatrywania opisywanych faktów źródłami: żaden fakt nie powinien pozostać bez odnośnika do zewnętrznego źródła. NOR, VER i NPOV tworzą trójkę określaną mianem „kluczowych zasad dotyczących prezentowanych na Wikipedii treści” („Core Content Policies”).

Za zasadą NPOV kryje się pewne epistemologiczne założenie. Głosi ono, że jeśli odpowiednio duża grupa ludzi o zróżnicowanych poglądach wspólnie spiera się na temat opisu danego zjawiska, to po odpowiednio długiej serii starć, dyskusji, edycji i reedycji rezultat końcowy będzie opisem na tyle neutralnym, na ile to tylko możliwe.

Intuicja ta nigdy nie była bezpodstawna. Joi Ito, jeden z jurorów, którzy przyznali jeszcze w 2005 roku Wikipedii nagrodę Złotej Nike¹⁵ dał wyraz silnej wierze w tę zasadę pisząc: "Fakt, że strony w Wikipedii może edytować każdy wydaje się być powodem, dla którego ludzie tacy jak pan Fasoldt uznają, że Wikipedia nie ma żadnego autorytetu - ale jest to właśnie powód, dla którego Wikipedia go ma"¹⁶. W [Neus 2001] autor przewidywał pojawienie się tego rodzaju fenomenu w dziedzinie publicznie dostępnej informacji - na podstawie niezaprzeczalnego faktu istnienia oprogramowania open source (zwłaszcza będącego rezultatem tworzonego przez crowdsourcing na niespotykaną dotąd skalę Linuxa), które samym swym pojawieniem się wydawało się łamać zarówno prawo Brooksa¹⁷, jak i prawa ekonomicznej teorii dóbr wspólnych. De facto zaczątki podobnego procesu mógł obserwować na przykładzie wczesnych dokonań Public Library of Science.

Tę samą intuicję zdaje się dziś potwierdzać seria badań. Wilkinson i Huberman w 2007 roku wykazali istnienie „kluczowej korelacji między jakością artykułu a ilością jego edycji, co dowodzi, że Wikipedia jest przykładem sukcesu wysiłku zbiorowego”¹⁸. Jim Giles na podstawie badań przeprowadzonych przez swój zespół opublikował w 2005 roku raport Internet Encyclopaedias go head to head, w którym wykazywał, że Wikipedia jest porównywalna z Encyclopaedia Britannica pod względem dokładności artykułów. Rok później raport doczekał się polemiki ze strony zespołu Encyclopaedia Britannica, mimo to jednak porównywanie tych dwóch encyklopedii stało się powszechną praktyką. W 2014 roku Shane Greenstein i Feng Zhu przeprowadzili porównawczą analizę syntaktyczną haseł Wikipedii i Britanniki. Rezultaty wykazały, że artykuły w Wikipedii, ogólnie rzecz biorąc, cechuje mniej neutralny punkt widzenia (mierzony nieobecnością słownictwa wskazującego na preferencje polityczne) niż artykuły w Encyklopedia Britannica. Istniała jednak pozytywna korelacja między liczbą edycji danego artykułu na Wikipedii a wzrostem neutralności jego języka. Jeśli porówna się najczęściej edytowane wpisy w Wikipedii z artykułami z Encyclopaedia Britannica, różnica jest na granicy błędu statystycznego. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że w przywoływanym badaniu uwzględniono wyłącznie artykuły dotyczące historii politycznej Stanów Zjednoczonych Ameryki i pochodzące tylko z angielskiej wersji Wikipedii. Rezultaty opisane przez Ewę S. Callahan oraz Susan C. Herring w Cultural Bias in Wikipedia Content of Famous Persons wskazywać mogą na to, że w innych wersjach językowych Wikipedii osiągnięcie NPOV jest dalsze od urzeczywistnienia.

W tym miejscu może powstać wrażenie, że reguły VER i NOR są nieco redundantne. Nie będzie ono bezpodstawne: obie rekomendują zasadniczo to samo, tj. opatrywanie wszelkich przytaczanych faktów literaturą źródłową. Pamiętać jednak należy, że reguły Wikipedii, podobnie jak cała reszta jej zawartości powstawały (i nadal powstają) w sposób oddolny. Oddolny oznacza również: niezorganizowany, przez co pewne redundancje i sprzeczności między poszczególnymi zasadami są nie do uniknięcia.

Niedawne badania przeprowadzone przez Haeberlina i DeDeo (The Evolution of Wikipedia's Norm Network) pozwalają poznać ten aspekt funkcjonowania Wikipedii. Autorzy wykazali istnienie 1976 stron Wikipedii opisujących jej normy¹⁹. Tworzą one silnie scentralizowaną sieć (gdzie krawędź grafu reprezentuje cytowanie jednej ze stron przez drugą). Wszystkie elementy centralne tej sieci powstały stosunkowo wcześnie w historii Wikipedii (spośród 20 stron najczęściej cytowanych większość powstała przed 2005 rokiem, a żadna nie później niż w 2006 r.), zaś stopień centralizacji sieci rośnie wraz z upływem czasu (nierówności pod tym względem pogłębiają się). Autorzy algorytmicznie wydzielili „sąsiedztwa” powiązanych ze sobą tematycznie stron²⁰. W rankingu takich „sąsiedztw” pod względem ilości stron dwie interesujące nas najbardziej grupy tematyczne – Jakość Artykułów (Article Quality) i Polityki Dotyczące Zawartości (Content Policies) są odpowiednio na 1. i na 3. miejscu – odpowiednio 25,9% (512 stron) i 15,2% (300 stron). Te normy, wraz z IOR, będą naszym głównym obiektem zainteresowania, gdy będziemy rozważać zgodność proponowanych działań z obyczajami Wikipedii. Przedtem jednak popatrzmy, jakie korzyści repozytoria naukowe mogą Wikipedii zaproponować w ewentualnej współpracy.

3.2. Zaufanie publiczne do Wikipedii (powrót)

Kwestię publicznego zaufania do jakości artykułów w Wikipedii trudno uznać za zamkniętą. Część argumentacji przychylnej dla Wikipedii przywoływaliśmy już w poprzedniej części tekstu, oddajmy teraz na chwilę głos przeciwnikom Wikipedii. Całkiem reprezentatywne argumenty podaje np. Scott Jaschik w A Stand Against Wikipedia. Profesorowie akademiccy narzekają na brak dokładności i budzący zastrzeżenia stopień pokrycia materiału omawianego we wpisach Wikipedii, lecz studenci nadal chcą jej używać. Rosnąca ilość nieprawdziwych informacji pojawiających się w pracach studentów i opatrzonych odnośnikami do Wikipedii jako źródła zmusiła wydział historii na Middlebury College do wystosowania zarządzenia zabraniającego studentom jej cytowania. Zbiorowe (lub raczej masowo zbiorowe) autorstwo Wikipedii nie daje żadnej gwarancji, że artykuł będzie pozbawiony błędów. Niektóre strony wyglądają, jakby zostały stworzone przez ósmoklasistów. Nawiasem mówiąc, jeśli ten tekst z 2007 roku (złożony zresztą z wypowiedzi różnych pracowników naukowych i bibliotekarzy) adekwatnie oddaje sposób, w jaki studenci korzystają z Wikipedii, to można tylko podziwiać tempo i jakość zmian pod tym względem – już w 2010, jak podają A.J. Head i M.B. Eisenberg w How today's college students use Wikipedia for course-related research, sytuacja była diametralnie inna. Obawiać się jednak należy, że zachowanie studentów z 2010 roku nie różni się od zachowania studentów z roku 2007 roku tak bardzo, jak dane anegdotyczne mogą różnić się od metodycznych badań w jakiejkolwiek kwestii.

Co ciekawe, właściwie wszystkie „tradycyjne” obawy o jakość Wikipedii streszczone zostały już w 2005 roku przez Petera Denninga, Jima Horninga, Davida Parnasa i Lauren Weinstein w krótkim artykule Wikipedia Risks. A więc nieznana jest dokładność zamieszczanych na Wikipedii informacji; nieznane są motywy kierujące redaktorami (można spodziewać się dowcipów i wandalizmu); niektórzy redaktorzy będą pisali na podstawie plotek i innych niepotwierdzonych źródeł informacji; niestałość wersji sprawia, że niewygodnie jest cytować dany artykuł; zawartość artykułów Wikipedii i ich zakres tematyczny będą zapewne zdeformowane tak, by trafiać w gusta młodych i technicznie nastawionych redaktorów – w szczególności historia świata sprzed ery Internetu ustąpi najnowszym doniesieniom medialnym; wiele artykułów na Wikipedii nie posiada odniesień do niezależnej literatury źródłowej, zaś z istniejących odniesień tylko niewielka część będzie prowadziła do literatury niezdigitalizowanej²¹.

Z drugiej strony, całkiem oryginalne, bo wychodzące z filozoficznych podstaw epistemologii, argumenty przeciw Wikipedii znajdziemy w Wikipedia and The Meaning of Truth Simsona Garfinkela. Autor przyznaje, że Wikipedii udało się wykształcić system skutecznie przesiewający dobre treści i dostatecznie sprawnie odsiewający niedokładności. Główne zarzuty są jednak innej natury: chodzi mu o samą definicję prawdy, jaką przyjmują na użytek swych działań współautorzy Wikipedii. O ich epistemologię. Ta zaś nie jest oparta o spójność wewnętrzną (jak w naukach matematycznych), ani o obserwacje (jak w naukach fizycznych), ani nawet o zdrowy rozsądek czy naiwny empiryzm (jak w życiu codziennym). Okazuje się, że sama prawda nie obchodzi zbytnio wikipedystów. To weryfikowalność w oparciu o przytoczone źródła stanowi kryterium inkluzji. Źródła, dodaje autor, najlepiej napisane w języku angielskim i dostępne za darmo w Internecie. Ponieważ zaś brane pod uwagę są przede wszystkim źródła obdarzone jakimś stopniem autorytetu, cała w ten sposób pojęta weryfikowalność sprowadza się do odwołania do autorytetu. Dodatkowo, choć wpisy na temat rzeczy i osób osadzonych w fikcyjnej rzeczywistości łamią standardy Wikipedii tak samo, jak poprawianie wpisów biograficznych przez osoby będące w tych artykułach opisywane, to jednak wyjątki są robione dla tej pierwszej kategorii artykułów, lecz nie dla drugiej. Pisząc opracowanie o Tomie Bombadilu, łamiesz regułę „no original research”, a jednak wpis zostaje. Próbując poprawić oczywiste błędy w swojej własnej biografii, łamiesz regułę „neutral point of view” – i konsekwencje są egzekwowane z całą surowością. „Standard [prawdy] jest tu prosty: coś jest prawdą, jeśli zostało napisane w artykule zamieszczonym w gazecie, magazynie lub innym czasopiśmie. Lub jeśli pojawiło się w serialu Dr. Who”.

3.3. Wandalizm Wikipedystyczny (powrót)

Badania takie, jak opisane przez Lucy B. Holman-Rector w artykule Comparison of Wikipedia and Other Encyclopaedias for Accuracy, Bredth and Depth of Historical Articles, wciąż anegdotycznie wskazują na nieścisłości i przekłamania w pojedynczych artykułach na Wikipedii. Nawet o przypadkach plagiatu, tj. cytowania dłuższych fragmentów piśmiennictwa historycznego bez podania odniesienia. Znanym choć słabo opisanym zjawiskiem są przypadki rozmyślnego oszustwa. Użytkownicy dopuszczający się takich praktyk z czasem zostali nazwani „trollami”²². Fałszywe informacje wpisywane w artykuły o prawdziwych postaciach lub wręcz artykuły o tematyce od początku wyssanej z palca potrafiły, zanim zaczęto zwracać na te przypadki uwagę, pozostawać online nawet przez całe lata. Odkąd jednak sama społeczność Wikipedii stała się wyczulona na tego typu praktyki i ich średni „okres połowicznego rozkładu” znacznie zmalał, argumenty tego typu znacznie straciły na sile. Niewiele jest prób systematycznego opisania zarówno tego zjawiska, jak i w ogóle podobnych zjawisk w Internecie. Spekuluje się, że wysiłek włożony w wandalizm wikipedystyczny jest niewspółmiernie większy od wysiłku potrzebnego do jego usunięcia. Tak uważa np. Adrea Ciffolili (Phantom authority, self–selective recruitment and retention of members in virtual communities: The case of Wikipedia), jednak od 2003 roku dane empiryczne, jakimi dysponował, z pewnością się przedawniły. Wikipedia utrzymuje artykuł List of hoaxes on Wikipedia, w którym wymieniony jest każdy odkryty przypadek oszustwa utrzymującego się powyżej jednego miesiąca – wraz z informacją o dacie jego powstania i dacie jego wykrycia²³. Nie sposób niestety ocenić proporcji ilości tak „długo żyjących” oszustw do ilości oszustw wykrywanych i korygowanych szybciej. Autorzy Wikipedii twierdzą, że większość oszustw jest zaznaczona do skasowania w przeciągu kilku godzin od powstania, trudno jednak utrzymywać, że w przypadku tego artykułu zachodzi jakakolwiek aproksymacja NPOV.

3.4. Automatyczna detekcja wandalizmu: zalety i ograniczenia (powrót)

Postarajmy się więc sami o taką aproksymację. Istnieją bowiem dobre powody, by wierzyć w to, że rzeczywiście ogromna większość aktów wandalizmu jest wykrywana bardzo szybko. Swego rodzaju rewolucją w tej dziedzinie było wprowadzenie w 2006 roku do powszechnego użytku botów pomocniczych (algorytmów sczytujących zawartość Wikipedii w poszukiwaniu prawdopodobnych nadużyć) przy wykrywaniu i likwidowaniu wandalizmu.

Pomyślne eksperymenty z botami na Wikipedii miały miejsce przynajmniej od 2002 roku, kiedy to Użytkownik Ram-Man uruchomił program RamBot tworzący artykuły o miejscowościach w USA na podstawie tabel z U.S. Census. W ciągu około miesiąca utworzył on 30 000 artykułów, mniej więcej 1000 dziennie. Co prawda pojedynczy błąd w bazie danych sprawił, że ok. 2000 z tych artykułów okazało zawierać błędne dane, jednak najwyraźniej nie zatrzymało to postępu. Botami zainteresowała się inicjatywa Wikipedystów o nazwie Administrator Intervention Against Vandalism. Jak każdy projekt Wikipedii, AIV ma swoją stronę, na której użytkownicy z pomocą edycji raportują dostrzeżone akty wandalizmu. W 2006 roku ilość maszynowo wspomaganych edycji na tej stronie sięgała 1%, a w rok po wprowadzeniu bota ARV ok. 15–20%. W 2007 roku, po wprowadzeniu zestawu narzędzi określanego zbiorczo mianem „AIV Helperbots” oraz bota Twinkle, ilość ta przekroczyła barierę 50%. W 2009 roku, w dobie narzędzia Huggle, procent wspomaganych maszynowo wpisów utrzymywał się na poziomie 75%. W tym samym czasie ilość maszynowo wspomaganych wpisów na całej Wikipedii szacowano na 12%²⁴. Boty najlepiej sobie radzą z prostymi przekleństwami oraz innymi wulgarnymi wstawkami, błędami ortograficznymi, usunięciami dużej ilości tekstu na raz – słowem, ze wszystkim, co można ująć w proste reguły. Takie „oparte na sztywnych regułach” algorytmy (ang. rule-based) cechują się bardzo wysoką, sięgającą 100%, precyzją²⁵ przy bardzo niskiej czułości²⁶. Dlatego też w niektórych przypadkach pozwala im się na samodzielne cofanie edycji przy ewidentnych przypadkach wandalizmu – jak pokazuje przykład ClueBota²⁷ – one same natomiast na pewno nie wystarczą.

Wang i McKeown dzielą akty wandalizmu na trzy kategorie: błędne leksykalnie, błędne syntaktycznie i błędne semantycznie. Oparte na sztywnych regułach algorytmy świetnie sobie radzą z usuwaniem wandalizmów pierwszej kategorii i to one w zasadzie sprawiają, że wandalizmy tego typu są praktycznie nieskuteczne – najczęściej zostają usunięte po kilku sekundach od wprowadzenia²⁸. Najniebezpieczniejsze są jednak wandalizmy trzeciego typu – jak Czytelnik może zresztą łatwo zauważyć, wszystkie wandalizmy z przytaczanej listy oszustw cieszących się długą żywotnością należą właśnie do trzeciego typu wandalizmów²⁹. Do ich wykrywania mogą służyć bardziej zaawansowane algorytmy. Propozycji jest wiele. Nie będziemy się tu zagłębiać w szczegóły, ale kilka propozycji dociekliwi Czytelnicy mogą poznać po lekturze np. M. Harpalani i in. Improving Wikipedia Vandalism Detection via Stylometric Analysis³⁰, W.Y. Wand i K.R. McKeown, „Got You!”: Automatic Vandalism Detection in Wikipedia with Web-based Shallow Syntactic-Semantic Modelling³¹ czy M. Potthast, B. Stein, R. Gerling, Automatic Vandalism Detection in Wikipedia. Godną polecenie i nieco lżejszą (choć ostatecznie nie mniej techniczną) lekturą jest Ch. Kiddon, Y. Brun, That’s What She Said: Double Entendre Identification. Choć badania Kiddon i Brun nie były bezpośrednio związane z Wikipedią, jednak ich algorytm ma za zadanie automatyczne rozpoznawanie humoru. Co prawda do tej pory badania ograniczone są do jednego rodzaju żartu oraz znajdują się we wstępnej fazie, jednak przyznać należy, że dobre algorytmy rozpoznające humor czy też komizm byłyby bardzo przydatne do wykrywania wandalizmu w jego najbardziej wyrafinowanej postaci. Oczywiście nie każdy żart musi od razu być wandalizmem, pamiętajmy jednak, że stylem obowiązującym na Wikipedii jest styl encyklopedyczny. Jakikolwiek komizm, o ile nie świadczy o wandalizmie, i tak można traktować jako usterkę wymagającą usunięcia.

3.5. Inne inicjatywy mające na celu podniesienie poziomu Wikipedii (powrót)

Poza zwalczaniem wandalizmu (działalnością samą w sobie przecież reaktywną), społeczność Wikipedii angażuje się również w inne projekty mające na celu poprawienie jakości jej wpisów. Interesujące z punktu widzenia tematyki niniejszego artykułu jest to, że część tych projektów ma na celu uzupełnianie przypisów w artykułach, które są ich pozbawione. Na stronie "Articles needing more detailed references" wylistowano prawie 5,5 tys. artykułów wymagających opracowania przypisów. Zapewne większość z nich nie będzie mogła być uzupełniona przypisami do literatury naukowej, a z pozostałych tylko część będzie tematycznie pasowała do zbiorów danego repozytorium. Jednak nawet niewielki ułamek tak dużej liczby nadal będzie stanowił duże zadanie do wykonania.

Sama natura Wikipedii sprawia, że takich artykułów jeszcze przez długi czas będzie bardzo wiele, niezależnie od wysiłków osób uzupełniających przypisy. Z jednej strony osoby dokonujące wpisów lub ich edycji nie zawsze mogą mieć pod ręką fachową literaturę. Zwłaszcza jeśli redaktor jest typem „eksperta”, tzn. posiada wykształcenie w dziedzinie, której dotyczy dany artykuł, może podczas pisania używać wiedzy, dla której nie ma gotowego do podania źródła³². Z drugiej strony, opisywana wyżej polityka „no original research” jest bardzo restrykcyjnie przestrzegana. Jej wyrazem jest chociażby osławiony tag [citation needed] (pol. [potrzebny przypis]³³ lub podobne), którego nieuzupełnienie może doprowadzić do cofnięcia edycji nawet, gdy nie ma ona innych wad³⁴. W rezultacie oddziaływania tych dwóch przeciwstawnych trendów można się spodziewać, że w dającej się przewidzieć przyszłości na Wikipedii wciąż istniała będzie duża ilość informacji czekających na podanie źródła i oznaczonych jako takie³⁵.

Wygląda na to, że podobne inicjatywy na Wikipedii przynoszą pożądane skutki. Jak podaje F.Å. Nielsen w Scientific citations in Wikipedia, już w 2007 roku mapa cytowań literatury naukowej przez Wikipedię nie różniła się zasadniczo od podobnej mapy cytowań dla samej literatury naukowej – dało się dostrzec jedynie lekką tendencję do nadreprezentacji czasopism o wysokim wskaźniku Impact Factor.

3.6. Wikipedia: podsumowanie (powrót)

Wikipedia miała, ma i jeszcze długo będzie mieć problemy z zaufaniem użytkowników, chociaż wiele zostało już zrobione w celu poprawy tego stanu rzeczy. Co więcej, ważną strategią poprawy zaufania jest uzupełnianie odniesień do źródeł. I choć w tym miejscu redaktorom Wikipedii nie chodzi przede wszystkim o literaturę naukową, w wielu przypadkach odniesienie do zasobu przechowywanego w otwartym repozytorium naukowym będzie bardzo pożądanym przez społeczność wikipedystów dodatkiem.

Chociaż w statystykach jakość artykułów na Wikipedii wypada zdecydowanie dobrze i choć zdołała ona wykształcić skuteczne i długoterminowo utrzymywane mechanizmy obrony przed wandalizmem, wśród internautów nadal krąży wiele anegdot stawiających Wikipedię w złym świetle. I chociaż są to dane anegdotyczne, to przyznać trzeba, że w swych największych pomyłkach Wikipedia rzeczywiście bywała o wiele bardziej widowiskowa od jakiejkolwiek innej encyklopedii. Być może najrozsądniejszym podejściem jest postrzeganie Wikipedii jako innego rodzaju narzędzia niż tradycyjne encyklopedie. Tak właśnie argumentuje Tom Cross w przywoływanym powyżej artykule Puppy Smoothies (...): „Wikipedia zamienia autorytet na dostępność artykułów, ich zakres tematyczny i prędkość aktualizacji informacji”. Również Don Fallis w Toward an Epistemology of Wikipedia przekonuje, że w naszych ocenach nie powinniśmy porównywać Wikipedii do jakichkolwiek źródeł encyklopedycznych, ale wyłącznie do takich, z których korzystaliby użytkownicy Wikipedii, gdyby nie było Wikipedii – czyli (najprawdopodobniej) źródeł dostępnych w internecie w sposób otwarty i względnie popularnych. Tak czy owak, Wikipedia przetrwała próbę czasu i przez cały okres jej istnienia użytkownicy nauczyli się jej zalet i wad na tyle, by świadomie z niej korzystać. Dotyczy to również – a może przede wszystkim – studentów; z badań Alison J. Head oraz Michaela B. Eisenberga opublikowanych w artykule How today's college students use Wikipedia for course-related research wynika, że około 52% studentów korzysta z Wikipedii często lub bardzo często (mniej niż 22% rzadko lub w ogóle), w ok. 70% przypadkach używana jest na początku lub „samym początku” badań (w 2% przypadków pod koniec, w 0% przypadków – na samym końcu).

Wikipedia dość ostrożnie traktuje „surową” literaturę naukową i w swej polityce na ogół preferuje bardziej popularne (lub raczej spopularyzowane) źródła. Mimo to istnieją dobre powody, by uważać, że współpraca – nawet instytucjonalna – repozytorium z Wikipedią nie będzie niemile widziana. Liczba wpisów, które trzeba poprzeć odniesieniem do źródeł, nadal jest ogromna, a ich lista względnie łatwa do przejrzenia z pomocą wewnętrznego narzędzia Wikipedii „WhatLinksHere”.

Na koniec spróbujmy przynajmniej częściowo odpowiedzieć na pytanie, jak to zrobić. Poniżej zamieszczono kilka uwag praktycznych przygotowanych w oparciu o literaturę przedmiotu oraz polityki Wikipedii.

4. Uwagi praktyczne (powrót)

Wiemy już, co zasadniczo można zrobić, by pomóc Wikipedii w podnoszeniu jakości jej wpisów. To samo działanie pomoże repozytoriom instytucjonalnym rozszerzyć bazę ich użytkowników oraz podnieść ich rozpoznawalność, przede wszystkim zaś – pomoże w wypełnianiu tej części ich misji, jaką stanowi rozpowszechnianie literatury naukowej w ramach Otwartego Dostępu. Poniżej podajemy kilka konkretnych wskazówek, które pomogą w podjęciu tych działań.

Wikipedia wymusza jednolity format cytowań bibliograficznych poprzez formularz wypełniany danymi bibliograficznymi przez redaktora³⁶. Pozwala też śledzić liczbę linków prowadzących z Wikipedii do danej zewnętrznej domeny (np. odpowiedniego repozytorium) poprzez narzędzie Wikipedia:External links. Zainteresowanym Czytelnikom polecamy zapoznanie się z tekstami i filmami instruktażowymi odnotowanymi w przypisach. Ich dublowanie w niniejszym tekście mija się z celem, zwłaszcza że na odpowiednich stronach Pomocy Wikipedii zagadnienia te zostały przedstawione w sposób wyczerpujący.

Co prawda, podawanie w bibliografii przede wszystkim literatury źródłowej jest przez Wikipedię raczej odradzane – w tym sensie, że rekomendowane są przede wszystkim źródła podające interpretację faktów. Wynika to z obawy, że pozbawieni wiedzy eksperckiej czytelnicy opacznie zinterpretują dane naukowe³⁷. Jak zauważa jednak Smith [Smith 2011], praktyka wskazuje na to, że literatura naukowa jest – z pewną ostrożnością – używana. Przyjęło się przede wszystkim, by z literatury źródłowej korzystać przy wsparciu raczej konkretnych przywoływanych faktów (65% wszystkich linków wychwyconych w badaniu) niż jako przypisy mające zapoznać czytelnika z szerszym kontekstem jakiegoś tematu (35%)³⁸. Linki z drugiej grupy są zresztą często używane w sposób niestandardowy, np. artykuł o wyspie Tongan zawiera jako przypisy listę wszystkich artykułów naukowych napisanych przez mieszkańców wyspy, z których jeden, zdeponowany w repozytorium Uniwersytetu w Waikato, został podlinkowany³⁹. Linki z grupy pierwszej używane są z kolei w sposób nieco bardziej dowolny niż standardowe cytowania akademickie⁴⁰ – zdarzają się również linki bardzo luźno związane z tematem przywoływanego artykułu naukowego. Dla przykładu, wpis o brytyjskiej jednostce militarnej przywołuje naukowy artykuł o rozwoju historii Afryki jako oddzielnym przedmiocie badań historycznych w miejscu, w którym wspomniane jest, że ta jednostka stacjonowała niegdyś w pewnej szkole wyższej w Akrze⁴¹.

Ta ostatnia informacja jest z punktu widzenia repozytoriów szczególnie ważna. Oznacza to, że tolerancja na artykuły naukowe niezwiązane ściśle z głównym tematem jest na Wikipedii dość duża – tak długo, jak używane są one do ilustracji poszczególnych przywoływanych we wpisach faktów, a nie zostawiają czytelnika samego z tematem.

Wszelkie wątpliwości o liczbę cytowań literatury naukowej jako źródeł dla Wikipedii rozwiewa narzędzie "Wikipedia DOI citation lifestream". Wyświetla ono (na żywo) ostatnio dodane cytowania do literatury naukowej z wyszczególnieniem cytowanych artykułów oraz wpisów na Wikipedii, w których zostały użyte. Podaje też liczbę edycji zrobionych w całej Wikipedii w przeciągu ostatnich pięciu sekund (średnio ok. 50)⁴², w tym liczbę cytowań literatury naukowej w przeciągu ostatnich pięciu minut (średnio ok. 20–30).

Na podstawie tego narzędzia możemy też zilustrować dwie podstawowe strategie dodawania linków do Wikipedii. Są to: „jedno źródło – wiele wpisów” oraz „wiele źródeł – jeden wpis”. Przykład pierwszej strategii widoczny jest na Ilustracji 1: 31 marca 2016 roku przez szereg godzin do kolejnych wpisów na szwedzkiej Wikipedii o tematyce geograficznej były dodawane dane z jednego tylko (za to bogatego w dane) artykułu⁴³. Prawdopodobnie była to zresztą praca zautomatyzowana lub półautomatyczna, ponieważ odnośników pojawiało się niekiedy 5–10 na minutę.
Druga strategia widoczna jest na Ilustracji 2: prawdopodobnie w ramach jednej edycji do jednego wpisu na anglojęzycznej Wikipedii⁴⁴ dodany został szereg linków do poszczególnych artykułów naukowych.

Międzynarodowa społeczność Wikipedii zainicjowała szereg projektów mających promować współpracę z pracownikami naukowymi i bibliotekarzami. Do najważniejszych (i rzeczywiście działających) należą Wikipedia Visiting Scholars, 1Lib1Ref (czyli “jeden bibliotekarz, jedno cytowanie”) oraz GLAM-WIKI (gdzie GLAM to skrót od Galleries, Libraries, Archives, Museums). Żaden z tych projektów nie jest dokładnie tym, o co nam chodzi – pierwszy projekt polega na udostępnianiu zasobów bibliotecznych doświadczonym wikipedystom, drugi na zachęcaniu bibliotekarzy do okazjonalnego (lub nawet jednorazowego) edytowania Wikipedii, zaś wszystkie instytucje wyszczególnione w trzecim znajdują się w Polsce w obszarze kultury i dziedzictwa narodowego, a nie nauki i szkolnictwa wyższego. Dowodzą jednak, że współpraca, nawet bardziej oficjalna, jest pożądana i aktywnie pozyskiwana również ze strony Wikipedii. Zasoby repozytoryjne w ogromnej większości dostępne są w sposób otwarty, dlatego warto także rozważyć przyłączenie się do projektu Open Access / Signalling OA-ness – oznaczanie zasobów otwartych.

Stopniowo, i to na wolnych licencjach, powstają narzędzia mające ułatwić pracę z Wikipedią skonstruowane właśnie z myślą o bibliotekarzach. Jednym z najsłynniejszych jest RAMP (Remixing Archival Metadata Project) – narzędzie osadzone w przeglądarce (Firefox i Chrome, nie ma niestety wersji zgodnej z Internet Explorerem) służące do łatwego dodawania metadanych do tekstu w Wikipedii. Narzędzie to zostało opisane przez Timothy’ego A. Thompsona i in. w From Finding Aids to Wiki Pages: Remixing Archival Metadata with RAMP.

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że nasze dotychczasowe rozważania dotyczyły przede wszystkim społeczności anglojęzycznej Wikipedii oraz jej norm. Ta bowiem społeczność jest w największym stopniu międzynarodowa ze wszystkich społeczności wikipedystów. Stanowi też najczęstszy (niemal wyłączny) obiekt badań w prezentowanej literaturze przedmiotu. Tymczasem Odbiorca niniejszego artykułu współpracował będzie przede wszystkim z polską społecznością wikipedystów. W tej sytuacji z jednej strony spodziewać się należy, że wszystkie normy centralne i ogromna większość pobocznych będzie bardzo zbliżona do międzynarodowego standardu, z drugiej zaś że interpretacja poszczególnych przypadków może być nieco inna.

Poszczególne społeczności wikipedystów wykształcają własne, specyficzne rozumienie norm ich obowiązujących. Z pewnością bardzo cenne informacje znaleźć można w artykule Zasady wstawiania linków zewnętrznych. Tomasz „Polimerek” Ganicz potwierdza, że poziom wyczulenia polskiej administracji Wikipedii na tzw. „link-spamowanie” jest wysoki. Nie są prowadzone też żadne akcje podobne do opisanych powyżej akcji anglojęzycznej Wikipedii. Z drugiej strony, jeśli podlinkowywane teksty będą w znaczący sposób uzupełniały informacje zawarte w treści artykułu, tym bardziej – jeśli nowym linkom towarzyszyć będą choćby minimalne edycje treści artykułu – działalność taka nie powinna zostać uznana za link-spamowanie⁴⁵. Polska Wikipedia wykształciła też instytucję raczej nieznaną w anglojęzycznej społeczności: Przewodnicy po Wikipedii. Kontakt z jednym z nich powinien pomóc w rozgraniczeniu wątpliwych przypadków. Jak jednak wynika z formuły IAR – wątpliwe przypadki najlepiej rozstrzygać w praktyce i w tym właśnie celu została stworzona sekcja „dyskusji” przy każdej ze stron.

O regule IAR – „Ignore All Rules” – była już mowa wcześniej. Jest ona tym bardziej charakterystyczna, że została wyszczególniona jako jeden z pięciu filarów Wikipedii. Jej brzmienie jest w sposób zamierzony paradoksalne, lecz jej wykładnia już nie. Sprowadza się ona zasadniczo do dwóch daleko idących parafraz: „Jeśli jakaś zasada powstrzymuje cię przed ulepszeniem lub utrzymaniem Wikipedii, zignoruj ją”⁴⁶ oraz „używaj zdrowego rozsądku”⁴⁷. Po wszystkim, co zostało napisane, sądzę, że wystarczająco wyraźnie widać, że proponowane działania mają na celu ulepszenie standardu Wikipedii, i to zgodnie ze sposobami już wypracowanymi i praktykowanymi w międzynarodowej społeczności Wikipedystów. Sądzę, że zdrowy rozsądek wystarcza, by odróżnić link-spamowanie dla darmowej reklamy swojej firmy od umieszczania linków do zawartości repozytoriów naukowych do znajdujących się w nich publikacji uzupełniających lub potwierdzających wiadomości zawarte w artykule.

Warto w tym kontekście przywołać jeszcze jedną regułę Wikipedii: „Bądź odważnym” („Be bold”, WP:BOLD). Choć oczywiście reguła ta ma swój rewers w postaci zastrzeżenia „ale bądź ostrożny” (gdy dojść może do naruszenia długo wypracowywanego konsensusu), a także łączy się z radą, by nie brać do siebie sytuacji, w której odważne edycje zostaną cofnięte, widzimy jednak, że Wikipedia zasadniczo zachęca do eksperymentowania.

Pozostaje odpowiedzieć na pytanie, kto miałby zająć się wdrażaniem proponowanej strategii. Odpowiedź, że to obsługa repozytorium miałaby dokonywać selekcji materiałów możliwych do umieszczenia na Wikipedii oraz zamieszczać linki na odpowiednich, uprzednio zidentyfikowanych stronach, może nie być najtrafniejsza. Przywołany na początku tekstu przykład z Using Wikipedia to Extend Digital Collections niezbyt się zapewne sprawdza jako wzorzec do wiernego skopiowania – mało prawdopodobne, by w naszych realiach obsługa repozytoriów mogła wziąć na siebie kolejne obowiązki. Wydaje się jednak, że dość dobrym kandydatem byłyby biura promocji poszczególnych instytucji naukowych posiadających instytucjonalne repozytoria. Posiadanie jednego konta sprawia, że historia wprowadzania linków w ramach takiej akcji jest łatwa w rekonstrukcji, a bogata historia „udanych” edycji zwiększać też będzie wiarygodność tego konta w oczach administracji Wikipedii (oraz AIV).

Możliwe jest też scedowanie tych zadań na samych deponujących naukowców. Nie musimy się tym razem martwić o niskie zazwyczaj współczynniki partycypacji – możemy spokojnie założyć, że wśród mniejszościowej grupy naukowców deponujących swoje publikacje wskaźniki te będą znacząco wyższe niż dla ogółu pracowników naukowych. Ostatecznie można założyć, że naukowiec deponujący swoje artykuły w repozytorium dba o widoczność swoich prac w Internecie i rozumie wyzwania z tym związane – całkiem możliwe więc, że podejmie dodatkowy wysiłek, który może tę widoczność przecież znacznie powiększyć.

W ten sposób eliminuje się również pracę związaną z pozytywnym doborem materiału (doborem negatywnym zajmie się i tak Wikipedia). Samodzielne edytowanie Wikipedii przez zainteresowanych naukowców eliminowałoby jednak zalety związane z akumulacją wysiłków w ramach jednego konta na Wikipedii. Zapewne najpraktyczniejszym będzie jakiś model pośredni – chętni naukowcy zgłaszają swoje prace zdeponowane w repozytorium, ewentualnie wraz z proponowaną listą stron, na których można umieścić odniesienie do zdeponowanego w repozytorium artykułu.

5. Zakończenie (powrót)

Mieliśmy okazję zobaczyć, jak korzystna może okazać się współpraca Wikipedii i środowisk naukowych, a w szczególności - otwartych repozytoriów. Zielona droga otwartego dostępu stanowi zbiór bardzo dobrych źródłowych tekstów, których Wikipedia potrzebuje do tego, by jej treści pozostawały maksymalnie rzetelne. Z drugiej strony repozytoria potrzebują widoczności w Internecie, a linki z Wikipedii pomogą im być widocznymi zarówno dla ludzi, jak i dla wyszukiwarek internetowych. Użytkownicy Wikipedii, którzy po pierwsze dostrzegają przypisy do literatury źródłowej, po drugie czytają je, a po trzecie w nie klikają, stanowią dodatkowo bardzo dobrze sprofilowaną grupę użytkowników dla otwartych repozytoriów naukowych. Dodatkowo repozytoria instytucjonalne posiadają odpowiednie zaplecze do tego, by taką współpracę nawiązać w sposób długofalowy. Jej nawiązanie zaś warte jest rekomendacji.

Na początek dobór linków do istniejących już artykułów Wikipedii wydaje się doskonałym sposobem na nawiązanie współpracy, wejście w społeczność wikipedystów i odpowiednie poznanie możliwości technicznych Wikipedii. W dłuższej perspektywie można pomyśleć nawet o tworzeniu nowych wpisów na Wikipedii streszczających wybrane artykuły naukowe. Tu trzeba już jednak ostrożności i sporo wyczucia, tak by uniknąć błędów, które mogłyby się okazać szkodliwe w skutkach.

Ilustracje (powrót)

Ilustracja 1. Strategia #1: jeden artykuł naukowy - wiele wpisów na Wikipedii. (powrót)

Ilustracja 2. Strategia #2: wiele artykułów naukowych - jeden wpis na Wikipedii. (powrót)

Przypisy (powrót)

<sup>1. W ten sposób na angielskiej Wikipedii powstał np. artykuł o Jamesie Willisie Sayre. Z historii edycji artykułu wynika, że został on utworzony przez użytkownika „UWDI_ced” będącego oficjalnym kontem University of Washington Digital Initiatives Program.↩
2. [Orduna-Malea, Lopez-Cozar 2012] s. 11↩
3. Por. [Lewandowski 2014]. ↩
4. Wśród wyszukiwarek możemy w tym kontekście wyróżnić wyszukiwarki ogólnego przeznaczenia i akademickie. Jak potwierdzają badania, użytkownicy korzystają z obu typów wyszukiwarek podczas poszukiwania treści naukowych w Internecie. Podstawowe zasady działania obu wymienionych typów wyszukiwarek są takie same, różnią się zakresem zbieranych informacji i sposobem oceny poszczególnych zasobów. W przypadku wyszukiwarek ogólnych oceniana jest strona internetowa i niejako dodatkowo plik PDF, który w poszczególnych przypadkach może okazać się publikacją naukową. W przypadku wyszukiwarek akademickich oceniane są przede wszystkim poszczególne artykuły naukowe (które wcześniej zostały zidentyfikowane jako treść naukowa na podstawie zewnętrznych kryteriów), zaś jakość strony repozytorium spełnia ważną acz drugorzędną z punktu widzenia oceny rolę – jej wysoka jakość jedynie umożliwia zaindeksowanie artykułu na niej się znajdującego, ale nie wpływa na „ocenę końcową” - ta bowiem zależy od ilości cytowań prowadzących do danego artykułu.↩
5. Por. [Mituzas 2012].
Z tej wypowiedzi pracownika Google'a i jednocześnie byłego administratora Wikipedii (o potwierdzonej przez resztę społeczności znajomości tematu) wynika, że Google, po pierwsze, uważa Wikipedię za wzorcową stronę pod względem przydatności dla użytkownika, którą algorytmy oceniające Google mają właśnie przybliżać, po drugie w związku z tym Google dopracowuje szczegóły tych algorytmów w ten sposób, by pasowały do zawartości Wikipedii. Zwłaszcza jedno zdanie wg autora wypowiedziane przez członka Google Search Quality team do reprezentantów Wikipedii na umówionym spotkaniu ws. indeksowania zawartości Wikipedii podsumowuje stosunek Google do Wikipedii: „Róbcie dalej to, co robicie – znalezienie was to zadanie zespołu ds. jakości [a nie wasze]” („Continue doing what you do now, it is search quality team's job to find you”). ↩
6. Dokładniej rzecz ujmując, „nofollow” jest jedną z możliwych (przewidzianych w języku HTML) wartości atrybutu „rel” przynależącego do tagu typu „a” (oznaczającego link), np. <a rel="nofollow" href="/f.oo">bar</a>, por. http://www.w3schools.com/tags/att_a_rel.asp. ↩
7. Nawet jeśli (tak jak aktualnie wszystkie repozytoria w Polsce) indeksowanie w Google Scholar odbywa się za pomocą robotów indeksujących podobnych do tych używanych przez wyszukiwarkę ogólną Google. W przypadku podobnym np. do zbiorów Biblioteki Nauki (tj. zbioru harvestowanego przez Google Scholar na specjalnych, wynikających z dwustronnego porozumienia prawach) PageRank w ogóle nie byłby brany pod uwagę.
Sprawę widoczności repozytoriów w Google Scholar poza wspomnianym już wyżej tekstem Google Scholar a repozytoria i bilioteki cyfrowe w Polsce warto w tym kontekście przywołać również Jak poprawić widoczność rekordów w Google Scholar, również z serwisu "Otwarta Nauka". ↩
8. Należy pamiętać, że ten użytkownik nie tylko przeczytał właśnie tekst poszerzający jego wiedzę na temat związany z tematem artykułu naukowego, do którego go odsyłamy - on w dodatku ma w zwyczaju czytać przypisy i klikać w nie. Taki użytkownik z bardzo dużym prawdopodobieństwem będzie również zainteresowany ofertą repozytoriów naukowych.↩
9. Najczęściej zresztą w ogóle brak w nich jakichkolwiek odniesień zewnętrznych, jak widać na podstawie następujących przykładów:</sup>

• ^{artykuł o fikcyjnym programie dla dzieci pt. „Cudowny Kot Olimar” posiadał jeden odnośnik zewnętrzny prowadzący rzekomo do listy programów dla dzieci na BBC, w rzeczywistości zaś - donikąd.}

• ^{artykuł o fikcyjnym bóstwie aborygeńskim Jar’Edo Wens, jedno z najżywotniejszych oszustw na Wikipedii (przetrwało prawie 10 lat), składał się z dwóch zdań i nie podawał żadnych cytowań ani linków zewnętrznych.}
• ^{artykuł o fikcyjnym programie dla dzieci z lat 40-tych XX wieku, „Snappy and Friends”, przetrwał prawie dziewięć i pół lat na Wikipedii, mimo że nie podawał ani jednego linka zewnętrznego. W zamian wyróżniał się nadreprezentacją linków wewnętrznych, w tym do hasła “telewizja”.}
• ^{artykuł o fikcyjnej szkole średniej w Stanach Zjednoczonych nie podawał ani jednego linka zewnętrznego. Przetrwał ponad 4 i pół roku. Autor oszustwa zmyślił m.in. motto szkoły oraz nazwisko dyrektora.}
• ^{najsłynniejszy chyba artykuł-fałszywka na Wikipedii (rekordzista pod względem czasu istnienia: 10 lat i 1 miesiąc), biogram fikcyjnej postaci Jacka Robichaux zawierał odnośnik do książki zdigitalizowanej w ramach programu Google Books, w którym jednak nazwisko Jack (Jaques?) Robichaux nie występuje. ↩}

<sup>10. Por. A Schwartz, Who writes Wikipedia? ↩
11. Por. Wikipedia:No_original_research, a także Wikipedia:Nie_przedstawiamy_twórczości_własnej. ↩
12. Por. I. Huvilla, Where does the information come from? Information source use patterns in Wikipedia, zwł. „Introduction”.↩
13. „Perhaps the spirit of the rule could be said in an even better way: Use your common sense over anything else.” - Wikipedia, Wikipedia:Ignore all Rules – the beginner's guide (podkr. własne). ↩
14. „Think of it like 'free speech'. It exists, but there are limitations. Use your common sense!” - tamże.↩
15. Prix Ars Electronica - jedna z najbardziej prestiżowych nagród dla przedstawicieli szeroko rozumianej branży elektronicznej, przyznawana rokrocznie od 1987 roku przez austriacki instytut Ars Electronica. ↩
16. „The fact that anyone can edit the pages appears to be why people like Mr. Fasoldt question its authority, but that is that exact reason that it has authority.” - [Ito 2004], tłum. własne. ↩
17. Prawo sformułowane przez Freda Brooksa w książce The Mythical Man-Month: Essays on Software Engineering. Mówi ono, że dodawanie siły roboczej do projektu informatycznego znajdującego się w późnej fazie wydłuża czas jego realizacji zamiast go skracać. ↩
18. Por. [Wilkinson, Huberman 2007] - ocena jakości artykułów (a raczej dobór najlepszych pod pewnymi względami) opierała się na wynikach wewnętrznego systemu recenzowania artykułów i wybierania najlepszych z nich - tzw. “Featured Articles”. ↩
19. [Haeberlin, DeDeo 2016], s.5. ↩
20. Zostały one wydzielone na tej samej sieci cytowań, choć autorzy dla kontroli obliczyli również semantyczne powiązania pomiędzy poszczególnymi stronami. Nie od dziś jednak wiadomo, że cytowania są dobrą metryką dla powiązania tematycznego, zarówno w przypadku prac naukowych, jak i stron na Wikipedii. Ciekawym w tym kontekście faktem jest to, że gęstość sieci cytowań stron Wikipedii jest tego samego rzędu wielkości, co gęstość sieci cytowań literatury naukowej ([Haeberlin, DeDeo 2016], s. 5↩
21. Wszystkie te zarzuty doczekały się już oczywiście odpowiedzi lub zostały zwyczajnie sfalsyfikowane z upływem czasu. Część z tych odpowiedzi wyczytać można w niniejszym artykule. ↩
22. Zdaniem autora takie użycie słowa „troll” jest zgodne z aktualnym, rozmytym jego znaczeniem, lecz nie z jego znaczeniem pierwotnym. Ob. jednak P. Shachaf, N. Hara, Beyond Vandalism: Wikipedia Trolls, gdzie autorzy przedstawiają cechy wspólne „wiki-trolli” i tradycyjnego rozumienia „trolli internetowych”; wg ich argumentacji wiki-trolle (1) maskują się pod pozorami szczerości dodając i edytując wpisy na Wikipedii, (2) używają „przynęty” („flame bait”) - tutaj przyjmowała ona postać świadomego i upartego łamania ustanowionych zasad oraz (3) usiłują wywołać jałowe dyskusje (głównie w gronie adminów Wikipedii).
Trzy powyższe charakterystyczne cechy trolli zostały opisane przez S.C. Herring i in., Searching for safet online: managing „trolling” in feminist forum. Praca ta, wg Schachaf i Hara, stanowi jak do tej pory jedyną obecną w literaturze naukowej próbą zdefiniowania terminu „troll internetowy”. ↩
23. Por. List of hoaxes on Wikipedia. ↩
24. Por. [Geiger, Ribes 2010], zwłaszcza s. 119 oraz rys. 1. ↩
25. Nieformalnie rzecz ujmując, im większa precyzja, tym mniej przypadków fałszywie zidentyfikowanych jako posiadających daną cechę. ↩
26. Nieformalnie rzecz ujmując, im większa czułość, tym mniej przypadków fałszywie zidentyfikowanych jako nie posiadających danej cechy. ↩
27. Dalsze szczegóły patrz [Smets et al. 2008] Niestety, artykuł opisujący ClueBota autorstwa jednego z jego twórców, nigdy nie opublikowany, zaginął. Ostatnio cytowany był z tego miejsca. Pewne informacje można również odnaleźć tu. ↩
28. Por. [Geiger, Reibes 2010], zwłaszcza wstęp oraz strony 121-123. ↩
29. Por. List of hoaxes on Wikipedia. ↩
30. Rozpoznawanie cech stylometrycznych związanych z wandalizmem za pomocą modeli statystycznych oraz dalsze rozpoznawanie wandalizmów z pomocą głębokich wzorców syntaktycznych opartych o probabilistyczne gramatyki bezkontekstowe. ↩
31. Jak wskazuje sam tytuł, algorytm używa stron uzyskanych w wyniku wysyłania zapytań do wyszukiwarek internetowych wg odpowiednich słów kluczowych jako bazy tekstów do uzyskania odpowiednich modeli porównywanych następnie z tekstem wpisu na Wikipedii. ↩
32. Por. [Huvila 2010]: „Although a large number of texts in Wikipedia cite external sources to meet the expectations of the verifiability policy, articles may temporarily lack references if an editor is unable to find an appropriate one at the time of writing. If there are no ethical concerns, individual facts can be marked temporarily as requiring reference. There are also several projects for referencing previously unreferenced articles. Even if the original contributors give references to their contributions at a later date, the original source of information and the cited reference need not to be the same. Therefore, it is not always altogether clear where the information presented in the articles actually originates.”
„Duża część tekstów na Wikipedii cytuje zewnętrzne źródła, by pozostać w zgodności z polityką weryfikowalności. Mimo to niektórym artykułom może tymczasowo brakować niezbędnych cytowań, jeśli użytkownik redagujący nie może znaleźć odpowiednich źródeł w chwili pisania tekstu. Jeśli nie ma żadnych przeciwwskazań natury etycznej, poszczególne fakty mogą zostać oznaczone jako potrzebujące zewnętrznego źródła. Nawet jeśli ten sam redaktor doda brakujące cytowania w jakimś późniejszym terminie, to źródła, któymi się posłużył nie muszą być tymi samymi, z których oryginalnie czerpał wiedzę. Z tego powodu nie zawsze jest jasne, skąd tak naprawdę pochodzą informacje, które posłużyły do napisania artykułu.” (tłum. autora) ↩
33. Por. Wikipedia, Szablon:Fakt
W polskiej wersji, jak widać, podstawową wersją tego szablonu jest odpowiednik anglojęzycznego szablonu „Fact”, który aktualnie jest jedynie przekierowaniem do szablonu „Citation Needed” (podobnie jak np. szablon „Cn”)*. Przyczyny, dla których spośród pięćdziesięciu możliwych przekierowań** wybrano akurat „Fakt” pozostają nieznane. Być może zresztą brak tutaj przyczyny w klasycznym rozumieniu tego słowa.

* Por. Wikipedia, Category: Pages containing citation needed templates with deprecated parameters. „This category tracks pages using deprecated parameters of {{citation needed}} template and its redirects; in particular, {{fact}} and {{cn}} are frequent.”
„Ta kategoria śledzi strony, w których użyto przedawnionych parametrów szablonu {{citation needed}} oraz jego przekierowań. Częste są zwłaszcza szablony {{fakt}} oraz {{cn}}.” (tłum. autora)

** Por. Wikipedia, Template: Citation needed, sekcja „Tracking category”. ↩
34. Por. niechętną takiemu stanowi rzeczy wypowiedź z A Stand Against Wikipedia, jak również np. ten słynny komentarz rysunkowy. ↩
35. Przesadna liczba przypisów w tym akapicie jest zamierzonym zabiegiem autora [przyp. autora].↩
36. Te zagadnienia i dedykowane narzędzia w sposób wyczerpujący opisane są na następujących stronach: Wikipedia:Citing_sources, Help:Referencing_for_beginners, Help:Footnotes, Wikipedia:Inline citation, Wikipedia:RefToolbar/2.0. ↩
37. Por. Wikipedia, Wikipedia:Identifying reliable sources, sekcja "Scholarship". ↩
38. [Smith 2011], s. 797. ↩
39. [Smith 2011], s. 798. ↩
40. Z drugiej strony, przypomnijmy przywołany już tekst [Nielsen 2007] - mapa cytowań literatury naukowej na Wikipedii nie różni się zasadniczo od podobnej mapy dla literatury naukowej, z wyjątkiem lekkiej tendencji do nadreprezentacji cytowań do czasopism z wysokim Impact Factor. Wydaje się więc, że wszelkie wczesne obawy o to, że zakres tematyczny Wikipedii będzie zdeformowany przez gusta „młodych i technicznie nastawionych” (ang. „young and Internet-savvy”) redaktorów, wyrażone np. w [Denning et al. 2005] okazały się nietrafionymi proroctwami. ↩
41. [Smith 2011], s. 798. ↩
42. Dane te mają charakter wyłącznie anegdotyczny, powstały w wyniku niesystematycznej obserwacji wskaźników dnia 31 marca 2016 roku. ↩
43. Był to M. Peel, B. Finlayson, T. McMahon, Updated world map of the Köppen - Geiger climate classification, “Hydrology and Earth System Science, 11, 1633-1644, 2007. ↩
44. Corticosteroid. ↩
45. Źródło: uwagi Tomasza „Polimerka” Ganicza do wstępnej wersji tekstu oraz korespondencja prywatna. ↩
46. Por. Wikipedia:Ignoring all rules: a beginner's guide. ↩
47. Tamże. ↩</sup>

Bibliografia (powrót)

K. Arlitsch , P.S. O’Brien, Invisible institutional repositories: addressing the low indexing ratios of IRs in Google, „Library Hi Tech” 30(1), 60-81, 2012
preprint dostępny pod adresem:
http://scholarworks.montana.edu/xmlui/bitstream/handle/1/3193/Arlitsch-Obrien-LHT-GS-final-revised_2012-02-18.pdf
Powrót

Encyclopaedia Britannica, Fattaly Flawed: Refuting the recent study on encyclopaedic accuracy by the journal Nature. 2006
Artykuł dostępny pod adresem:
https://corporate.britannica.com/britannica_nature_response.pdf
Powrót

E.S. Callahan, S.C. Herring, Cultural Bias in Wikipedia content on famous persons, „Journal of the American society for information science and technology” 62.10, s. 1899-1915, 2011.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://info.ils.indiana.edu/~herring/callahan.herring.2011.pdf
Powrót

A. Ciffolili, Phantom authority, self–selective recruitment and retention of members in virtual communities: The case of Wikipedia, „First Monday”, vol. 8 no. 12, 2003.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://firstmonday.org/ojs/index.php/fm/article/view/1108/1028
Powrót

T. Cross, Puppy Smoothies: Improving the Reliability of Open, Collaborative Wikis, „First Monday” vol. 11 no. 9 (September), 2006
Artykuł dostępny pod adresem:
http://pear.accc.uic.edu/ojs/index.php/fm/article/viewArticle/1400/1318
Powrót

C. Cumbrowski, All Wikipedia links are now No-Follow, „SEJ - Search Engine Journal”, 21 stycznia 2007
tekst dostępny pod adresem:
https://www.searchenginejournal.com/all-wikipedia-links-are-now-nofollow/4288/
Powrót

P. Denning, J. Horning, D. Parnas, L. Weinstein, Wikipedia risks, „Communications of the ACM” 48, 152, 2005.
Tekst dostępny pod adresem:
http://www.csl.sri.com/users/neumann/insiderisks05.html#186
Powrót

D. Fallis, Toward an epistemology of Wikipedia, „Journal of the American Society for Information Science and Technology” 59.10: 1662-1674, 2008.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://ce.uoregon.edu/aim/ElecInfoW10/EpistemologyWikipedia.pdf
Powrót

S. Garfinkel, Wikipedia and the Meaning of Truth, „MIT Technology Review”, 20 października 2008.
Tekst dostępny pod adresem:
http://www.technologyreview.com/review/411041/wikipedia-and-the-meaning-of-truth/
Powrót

R.S. Geiger, D. Ribes, The work of sustaining order in wikipedia: the banning of a vandal, [w:] „Proceedings of the 2010 ACM conference on Computer supported cooperative work” (s. 117-126). ACM, 2010.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://www.pensivepuffin.com/dwmcphd/syllabi/info447_wi12/readings/wk05-ConflictInCollaborations/geiger.BanningAVandal.CSCW10.pdf
Powrót

J. Giles, Internet encyclopaedias go head to head: Jimmy Wales' Wikipedia comes close to Britannica in terms of the accuracy of its science entries. „Nature”, 438 (7070): 900-1, 2005.
[additional research by Declan Butler, Jenny Hogan, Michael Hopkins, Mark Peplow and Tom Simonite]
Raport dostępny pod adresem:
http://www2.stat.unibo.it/mazzocchi/macroeconomia/documenti/Nature%202006%20wikipedia.pdf
Powrót

S. Greenstein, F. Zhu, Do Experts or Collective Intelligence Write with More Bias? Evidence from Encyclopædia Britannica and Wikipedia, Harvard Business School Working Paper 2014, 15-023.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://www.hbs.edu/faculty/Publication%20Files/15-023_145191c4-220f-4dd8-8d41-ee2d1f693716.pdf
Powrót

M. Harpalani, M. Hart, S. Singh, R. Johnson, Z. Choi, Language of vandalism: Improving Wikipedia vandalism detection via stylometric analysis, [w:] „Proceedings of the 49th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics: Human Language Technologies: short papers-Volume 2” (s. 83-88). Association for Computational Linguistics, 2011.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.221.8770&rep=rep1&type=pdf#page=123
Powrót

B. Heaberlin, S. DeDeo, The Evolution of Wikipedia's Norm Network, „Future Internet” vol. 8 no. 2, 2016
Artykuł dostępny pod adresem:
http://www.mdpi.com/1999-5903/8/2/14
Powrót

A.J. Head, M.B. Eisenberg, How today's college students use Wikipedia for course-related research, „First Monday", vol. 15 no.3 (March), 2010
Artykuł dostępny pod adresem:
http://uncommonculture.org/ojs/index.php/fm/article/view/2830/2476
Powrót

S.C. Herring, K. Job-Sluder, R. Scheckler, S. Barab, Searching for safety online: managing „trolling” in feminist forum, „The Information Society” 18(5), s. 371-383, 2002
Artykuł dostępny pod adresem:
http://www-bcf.usc.edu/~fulk/620overview_files/Herring.pdf
Powrót

L.B. Holman-Rector, Comparison of Wikipedia and Other Encyclopaedias for Accuracy, Bredth and Depth of Historical Articles, „References Services Review”, 36(1) 211-217, 2008.
Artykuł niedostępny w sposób otwarty.
Powrót

I. Huvila, Where does the information come from? Information source use patters in Wikipedia, „Information Research”, 15(3) 2010.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://www.informationr.net/ir/15-3/paper433.html
Powrót

J. Ito, Wikipedia attacked by ignorant reporter, „Joi Ito Blog”, 29 sierpnia 2004.
Tekst dostępny pod adresem:
https://joi.ito.com/weblog/2004/08/29/wikipedia-attac.html
Powrót

S. Jaschik, A Stand Against Wikipedia, „Inside Higher Ed”, 26 stycznia 2007.
Artykuł dostępny pod adresem:
https://www.insidehighered.com/news/2007/01/26/wiki
Powrót

Ch. Kiddon, Y. Brun, That’s What She Said: Double Entendre Identification, [w:] „Proceedings of the 49th Annual Meeting of the Association for Computational Linguistics: Human Language Technologies: short papers-Volume 2”. Association for Computational Linguistics, 2011.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://www.aclweb.org/anthology/P/P11/P11-2.pdf#page=129
Powrót

A.M. Lally, C.E. Dunford, Using Wikipedia to Extent Digital Collections, „D-Lib Magazine” vol. 13 no. 5/6, 2007
artykuł dostępny pod adresem:
http://www.dlib.org/dlib/may07/lally/05lally.html
Powrót

T. Lewandowski, Google Scholar a repozytoria i biblioteki cyfrowe w Polsce, „Otwarta Nauka” 26 sierpnia 2014.
Tekst dostępny pod adresem:
https://otwartanauka.pl/analysis/case-studies/google-scholar-a-repozytoria-i-biblioteki-cyfrowe-w-polsce?showall=1&limitstart=
Powrót

Nature, Encyclopaedia Britannica and Nature: a response, 23 marca 2006.
Tekst dostępny pod adresem:
http://www.nature.com/press_releases/Britannica_response.pdf
Powrót

A. Neus, Managing Information Quality in Virtual Communities of Practice, [w:] E. Pierce, R. Katz-Haas (ed.), „Proceedings of the Sixth International Conference on Information Quality at MIT, Boston: Sloan School of Management”. 2001.
artykuł dostępny pod adresem:
http://flosshub.org/31
Powrót

F.Å. Nielsen, Scientific Citations in Wikipedia, „First Monday” 12(8), 2007.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://arxiv.org/pdf/0705.2106.pdf
Powrót

R. McHenry, The Faith-Based Encyclopedia, „TCS Daily”, 2004.
Artykuł aktualnie dostępny wyłącznie za pośrednictwem archiwum internetowego „The Wayback Machine”:
https://web.archive.org/web/20050302013007/http://www.techcentralstation.com/111504A.html
Powrót

D. Mituzas, Re: How did Wikipedia manage to get such a high Google PageRank?, Quora, ostatnio modyfikowany 2012-07-25/
Tekst dostępny pod adresem:
https://www.quora.com/How-did-Wikipedia-manage-to-get-such-a-high-Google-PageRank
Powrót

E. Orduna-Malea, E.D. López-Cózar, The dark side of Open Access in Google and Google Scholar: the case of Latin-American repositories, „Scientometrics” vol. 102, s. 829-846, 2015.
Preprint dostępny pod adresem:
http://arxiv.org/abs/1406.4331
Powrót

Platforma Otwartej Nauki, Jak poprawić widoczność rekordów w Google Scholar? Opracowanie na podstawie webinarium Darcy Dapra z Google Scholar pt. Indexing Repositories: Pittfalls and Best Practices, „Otwarta Nauka” 5 maja 2015.
Tekst dostępny pod adresem:
https://otwartanauka.pl/analysis/rozwiazania/jak-poprawic-widocznosc-rekordow-w-google-scholar
Powrót

M. Potthast, B. Stein, R. Gerling, Automatic Vandalism Detection in Wikipedia [w:] „Advances in Information Retrieval”, s. 663-668, Springer Berlin Heidelberg, 2008.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://www.uni-weimar.de/medien/webis/publications/papers/stein_2008c.pdf
Powrót

A. Schwatz, Who writes Wikipedia?, „Raw Thought” (blog), 2006.
Tekst dostępny pod adresem:
http://www.aaronsw.com/weblog/whowriteswikipedia
Powrót

P. Shachaf, N. Hara, Beyond Vandalism: Wikipedia Trolls, „Journal of Information Science”, 36(3), 357-370, 2010.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://jis.sagepub.com/content/36/3/357.full.pdf
Powrót

K. Smets, B. Goethals, B. Verdonk, Automatic Vandalism Detection in Wikipedia: Towards a Machine learning Approach, [w:] „AAAI workshop on Wikipedia and artificial intelligence: An Evolving Synergy”. 2008.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://www.aaai.org/Papers/Workshops/2008/WS-08-15/WS08-15-008.pdf
Powrót

A.G. Smith, Linking to institutional repositories from the general Web, „Proceeding of ISSI 2009”, Rio de Janeiro, 14-17 lipca 2009.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.545.9308&rep=rep1&type=pdf
Powrót

A.G. Smith, Wikipedia and institutional repositories: an academic symbiosis?, „International Society of Scientometrics & Infometrics 2011 Conference”, 2011.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://researcharchive.vuw.ac.nz/xmlui/bitstream/handle/10063/1848/Conference_paper.pdf?sequence=1
Powrót

T.A. Thompson, J. Little, D. Gonzales, A. Darby, M. Carruthers, From Finding Aids to Wiki Pages: Remixing Archival Metadata with RAMP, „code{4}lib”, issue 22, 2013.
tekst dostępny pod adresem:
http://journal.code4lib.org/articles/8962
Powrót

W.Y. Wang, K.R. McKeown, „Got you!”: automatic vandalism detection in Wikipedia with web-based shallow syntactic-semantic modeling, [w:] „Proceedings of the 23rd International Conference on Computational Linguistics” (s. 1146-1154). Association for Computational Linguistics, 2010.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://www.aclweb.org/website/old_anthology/C/C10/C10-1129.pdf
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:What Wikipedia is not
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:What_Wikipedia_is_not
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Neutral Point of View
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Nautral_point_of_view
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Copyrights
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Copyrights
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Civility
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Civility
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Verifiability
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Verifiablity
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:No original research
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:No_original_research
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Zasady_wstawiania_linków_zewnętrznych,
https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Zasady_wstawiania_link%C3%B3w_zewn%C4%99trznych
Powrót

Wikipedia, Pomoc:Przewodnicy,
https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomoc:Przewodnicy
Powrót

Wikipedia, List of hoaxes on Wikipedia,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:List_of_hoaxes_on_Wikipedia
Powrót

Wikipedia, Verifiability,
http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Verifiability

Wikipedia, External Peer Review / Nature December 2005,
http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:External_peer_review/Nature_December_2005
Powrót

Wikipedia, No original research,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:No_original_research
Powrót

Wikipedia, Category: Articles needing more detailed references,
https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Articles_needing_more_detailed_references
Powrót

Wikipedia, WikiProject: Fact and Reference Check,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:WikiProject_Fact_and_Reference_Check
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Five pillars,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Five_pillars
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Be bold,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Be_bold
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Ignore all rules,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Ignore_all_rules
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Ignoring all rules – a beginner's guide,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Ignoring_all_rules_%E2%80%93_a_beginner%27s_guide
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Identifying reliable sources,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Identifying_reliable_sources
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Citing sources,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Citing_sources
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Inline citation,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Inline_citation
Powrót

Wikipedia, Help:Referencing for beginners,
https://en.wikipedia.org/wiki/Help:Referencing_for_beginners
Powrót

Wikipedia, Help:Footnotes,
https://en.wikipedia.org/wiki/Help:Footnotes
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:RefToolbar/2.0,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:RefToolbar/2.0
Powrót

Wikipedia, Wikipedia:Size comparisons,
https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Size_comparisons
Powrót

D.M. Wilkinson, B.A. Huberman, Assesing the Value of Cooperation in Wikipedia, „First Monday” vol. 12 no. 4 (April), 2007.
Artykuł dostępny pod adresem:
http://arxiv.org/pdf/cs/0702140.pdf
Powrót

Szczegóły

Tomasz Lewandowski