Otwarta nauka mogła pomóc przewidzieć epidemię eboli

„The New York Times” opublikował artykuł przekonujący, że wbrew powszechnie dziś głoszonym opiniom wirus ebola występował w Afryce Zachodniej na długo przed wybuchem epidemii w roku 2013, czego potwierdzenie można znaleźć w badaniach sprzed ponad 30 lat.

Pierwsza przestroga przed tym, że Liberia znajduje się w rejonie zaliczanym do strefy endemicznej – dowodzą autorzy tekstu w „NYT”, specjaliści w zakresie wirusologii i przeciwdziałania zachorowaniom na wirusa ebola – ukazała się już w 1982 roku w artykule naukowym napisanym przez grupę naukowców z Niemiec. Kolejne materiały, rozszerzające obszar zagrożenia na Sierra Leone i Gwineę, były z kolei kilkukrotnie publikowane w następnych latach. Dlaczego zatem wyniki tych badań nie wpłynęły na działania mogące powstrzymać wybuch epidemii?

Autorzy artykułu udzielają w tej kwestii kilku odpowiedzi. Każda z nich związana jest jednak z którymś z postulatów otwartej nauki, które w tym przypadku nie zostały, niestety, zrealizowane. Przede wszystkim: brak otwartego dostępu do artykułów naukowych. Dostęp do jednego ze wspomnianych artykułów nawet po upływie kilku dekad wynosił 45 USD, co stanowi barierę nie do przejścia dla większości afrykańskich lekarzy. Kolejny problem polega na tym, że badania zostały przeprowadzone przez Europejczyków, którzy jednak zabrali próbki na Stary Kontynent, a wyniki badań zostawili właściwie dla siebie, zamykając tym samym dostęp do uzyskanych danych i zarazem skutecznie ograniczając dostęp do napisanych w oparciu o nie artykułów.

Autorzy są oczywiście świadomi, że braki kadrowe i złe wyposażenie liberyjskich szpitali przyczyniły się do rozprzestrzenienia choroby. Zauważają jednak, że gdyby wyniki badań wirusologów przełożyły się na długoterminowe szkolenie liberyjskich badaczy, ostateczne żniwo śmiercionośnego wirusa byłoby zapewne mniejsze od faktycznie zaistniałego.

W podsumowaniu stwierdzają, że aby w przyszłości  zaradzić wybuchom podobnych epidemii, niezbędna jest nowa architektura rozwiązywania globalnych problemów zdrowotnych. Wydaje się, że otwarta nauka będzie w tym obszarze odgrywać kluczową rolę. Dostępność artykułów naukowych, danych badawczych, jak i jawność samych badań mogłaby w znaczący sposób ograniczyć dysproporcje w dostępie do wiedzy między krajami rozwiniętymi a rozwijającymi się i w rezultacie znieść bariery uniemożliwiające niezależne tworzenie efektywnych rozwiązań tym, którzy ich najbardziej potrzebują.

Szczegóły

Utworzono: 2015-04-16

Maciej Chojnowski