Jak badać realizację polityki otwartości?

Polityka otwartości to przyjmowane przez instytucje zobowiązanie dotyczące udostępnienia publikacji w otwartym dostępie. Od 2003 r. rejestr ROARMAP zarejestrował ponad 730 instytucji z całego świata, które przyjęły tego typu rozporządzenia. Jednak polityka otwartego dostępu doprowadza do rzeczywistej zmiany dopiero wtedy, gdy jest faktycznie realizowana w praktyce.

Z tego powodu przestrzeganie reguł powinno być monitorowane. Badanie zgodności praktyki naukowców z nałożonymi na nich zobowiązaniami w zakresie otwartego udostępniania jest ważne m.in. po to, by ocenić wpływ otwartości na dorobek instytucji, a także by poznać zapotrzebowanie na szkolenia lub inne działania wspierające pracowników instytucji w sprawnym poruszaniu się w obszarze komunikacji naukowej.

Mafalda Picarra z JISC w artykule „Monitoring Compliance with OA Policies” prezentuje metody, za pomocą których instytucje mogą badać stopień realizacji wprowadzonych przez siebie polityk otwartości.

Artykuł przedstawia przede wszystkim dobre praktyki stosowane przez brytyjskie UK Funding Councils oraz przez amerykańskie National Instiutes of Health. W obu przypadkach badanie zgodności ułatwia funkcjonowanie repozytoriów: w Wielkiej Brytanii są to repozytoria instytucjonalne, prowadzone w zasadzie przez wszystkie uniwersytety, a w przypadku NIH – repozytorium dziedzinowe PubMed Central, w którym beneficjenci programów NIH mają obowiązek deponować swoje publikacje.

Badanie zgodności w najprostszym ujęciu oznacza porównanie liczby wszystkich publikacji objętych zobowiązaniem z liczbą tych, które są dostępne w sposób otwarty.

Autorka zwraca jednak uwagę, że część publikacji znajduje się w otwartym dostępie w sposób niespełniający kryteriów polityki danej instytucji (np. nie zostały umieszczone we wskazanym repozytorium, lecz na witrynie osobistej badacza) lub została udostępniona z opóźnieniem przekraczającym dopuszczalne embargo. Stosowanie różnych narzędzi umożliwia badanie zgodności z polityką otwartości w sposób przynajmniej częściowo zautomatyzowany, w szczególności jeśli chodzi o odnajdywanie publikacji. Wśród tych narzędzi autorka wskazuje DOI, ORCID, REF, czy wyszukiwarki (np. Google Scholar).

Choć artykuł nie stanowi pogłębionej analizy metod badania zgodności z politykami, to identyfikuje kilka problemów związanych z tym obszarem i wskazuje sposoby ich rozwiązywania. Można się jednak spodziewać, że dyskusja na ten temat z czasem zyska na intensywności.

Szczegóły

Utworzono: 2016-01-14

Michał Starczewski