Jak poradzić sobie z różnoronością infrastruktur? Open Science Fair 2017

Konferencja Open Science Fair 2017 odbyła się w Atenach na początku września 2017 r. Została zorganizowana wspólnie przez cztery finansowane ze środków Komisji Europejskiej projekty: OpenAIRE, OpenUP, Foster oraz OpenMinTeD, przy wsparciu projektu pilotażowego European Open Science Cloud (EOSCpilot project).

Celem konferencji było zaprezentowanie serwisów i elementów e-infrastruktury służących otwartej nauce, a także sposobów realizacji postulatów otwartej nauki i związanych z nimi dobrych praktyk. Podczas otwarcia Natalia Manola (OpenAIRE) podkreśliła, że otwarta nauka jest już trwałym elementem systemu naukowego na świecie. Teraz trzeba nadać jej odpowiedni kształt.

W trakcie Open Science Fair odbyło się kilka sesji plenarnych, jednak trzonem tego wydarzenia były liczne sesje warsztatowe. Podczas warsztatu „Open Access models and platforms” Kathleen Shearer zaprezentowała stanowisko COAR (Confederation of Open Access Repositories) na temat dalszego rozwoju systemu publikowania w nauce. Stwierdziła, że aktualny system publikowania jest szkodliwy dla rozwoju nauki i wymaga zmiany. Skrytykowała jednak koncepcję „open access flip” (przebudowania systemu publikacyjnego w taki sposób, by był oparty na opłatach za publikowanie (APC), a nie na prenumeratach), ponieważ nie rozwiązuje on problemu nadmiernych kosztów obecnego systemu. COAR proponuje oparcie nowego systemu na istniejącej globalnej sieci repozytoriów instytucjonalnych i dziedzinowych. Obecnie repozytoria napędzają istniejący model publikowania. Zamiast tego repozytoria mogłyby stać się miejscem publikowania pre-printów (jeszcze niezrecenzowanych artykułów naukowych), których ocena następowałaby w następnym kroku. W tym celu repozytoria powinny zostać wyposażone w dodatkowe funkcjonalności, pozwalające na recenzowanie artykułów czy zbieranie szczegółowych statystyk dotyczących ich wykorzystania. Shearer zwracała uwagę, że najtrudniejsze jest w tej koncepcji to, że zmiany musiałyby zachodzić równolegle na całym świecie. Mimo to, jej zdaniem, te zmiany są konieczne i trzeba posuwać się w tym kierunku jak najszybciej.

W czasie warsztatu „Organising High Quality Research Data Management Services for Open Science” Wolfram Horstmann omawiał wybrane aspekty dokumentu LIBER (Ligue des Bibliothèques Européennes de Recherche – Association of European Research Libraries) „Strategy 2018-2022”, który stawia biblioteki akademickie w centrum przemian, jakie czekają system komunikacji naukowej w najbliższych latach. Podkreślał rolę instytucji naukowych (uczelni, jednostek badawczych) w powstającym systemie. W szczególności mówił o roli bibliotek w związku z przechowywaniem i udostępnianiem danych badawczych. Krytykował model, w którym naukowiec kontaktuje się bezpośrednio z serwisem czy usługodawcą umożliwiającym mu publikowanie wyników badań, jak ma to obecnie często miejsce, np. w przypadku repozytorium Zenodo, gdzie naukowiec przekazuje swoje dane, a instytucja naukowa nie jest o tym informowana. Zwracał uwagę, że w tej sytuacji nikt nie ma kontroli nad tym, gdzie dane są przechowywane.  Rozwiązaniem polityki instytucjonalne, regulujące zasady archiwizacji i udostępniania danych przez pracowników danej instytucji naukowej. Właśnie ze względu na możliwość zachowania kontroli nad wynikami badań przypisuje on tak duże znaczenie roli instytucji naukowych w zarządzaniu danymi badawczymi i apeluje o uwzględnienie poziomu instytucjonalnego w tworzeniu nowego systemu komunikacji naukowej. Daan Broeder z EUDAT zwrócił uwagę, że wyjątkowo duże rozdrobnienie i zróżnicowanie obecnie funkcjonujących serwisów dla danych w Europie bierze się między innymi z faktu, że KE dofinansowuje dużymi kwotami wiele różnych inicjatyw. Być może należy ten stan traktować tylko jako etap przejściowy, który zakończy się, gdy wyłonią się najbardziej efektywne i atrakcyjne rozwiązania.

Paolo Manghi, przedstawiciel OpenAIRE, zaprezentował podczas warsztatu „Open Science as a Service” serwis OpenAIRE oraz nowe funkcje, jakie zostaną przygotowane dla użytkowników w ramach projektu OpenAIRE-Connect. W najbliższym czasie uruchomione zostaną narzędzia do obsługi całych społeczności naukowych on-line oraz narzędzia ułatwiające repozytoriom wyszukiwanie dodatkowych informacji o zasobach naukowych, które w tych repozytoriach już są udostępnione. Zaproszeni naukowcy oraz uczestnicy obecni na sali zostali poproszeni o komentarze i uwagi do nowych narzędzi oraz - przede wszystkim – o sformułowanie oczekiwań wobec OpenAIRE: czego naukowcy potrzebują w codziennej pracy? Zaproszeni badacze podkreślali, że dla nich najistotniejsze są z jednej strony zmiany w systemie ewaluacji w nauce, a z drugiej przyjęcie wspólnych standardów opisu dla poszczególnych typów danych (metadane, dokumentacja), ponieważ nadal borykają się z tak podstawowymi problemami jak brak podawania jednostek miary w udostępnianych zbiorach danych numerycznych. Wypowiedzi naukowców współbrzmiały z tym, o czym już podczas wykładu otwierającego całą konferencję mówił Nektarios Tavernarakis z Rady Naukowej ERC: trzeba zmierzyć się z problemem ewaluacji w nauce. Konieczne jest uniezależnienie oceny naukowca od tego, czy publikuje w czasopismach o wysokim IF (współczynniku wpływu), czy gdzie indziej. Będzie to bardzo trudne, ale zmierzamy w tym kierunku – zapewnił.

Ostatniego dnia konferencji odbył się bardzo ożywiony warsztat prowadzony przez Carole Goble (University of Manchester) „How FAIR friendly is your data catalogue?”, podczas którego omawiane były założenia pierwszej fazy EOSC (European Open Science Cloud), która ma zostać wdrożona do roku 2020 w ramach projektu EOSCpilot. Donatella Castelli (CNR, Włochy) określiła pierwszy etap EOSC jako „katalog katalogów”, który połączy i udostępni do wspólnego przeszukiwania i analizowania dane przechowywane w istniejących już repozytoriach i opisane w katalogach krajowych, instytucjonalnych, dziedzinowych czy projektowych. Rafael Jimenez (ELIXIR Hub) mówił o tym, że danych spełniających kryteria FAIR na podstawowym poziomie jest już bardzo dużo w katalogach wielu istniejących w Europie infrastruktur RI (research infrastructures), a zamiarem pierwszej fazy EOSC jest stworzenie wspólnego punktu dostępu do tych danych. Taki punkt będzie pozwalał nie tylko na wspólne przeszukiwanie wszystkich danych, ale również łączenie ich ze sobą i wspólne analizowanie. Jednak wiele trudności tego projektu pozostaje jeszcze nierozwiązanych. Jakie minimalne metadane byłyby wystarczające, by zbiory danych były użyteczne? Czy można wykorzystać do tego celu katalogi DataCite? Jak zachować metadane kontekstowe? Czy stawiać warunki dla istniejących katalogów danych, które musiałyby zostać spełnione, by katalogi mogły zostać włączone do EOSC? Jeżeli tak, to jakie? Brian Matthews (STFC, UK) mówił, że obecnie interoperacyjność między różnymi RI jest bardzo niewielka, a różnice między różnymi dziedzinami nauki bardzo duże. Cel jest jednak taki, by do roku 2020 jedna Europejska Infrastruktura Badawcza objęła wszystkie RI, ESFRI, itp. Na razie  ciągle trwa dyskusja, jak zrealizować ten ambitny cel.

Marta Hoffman-Sommer

Szczegóły

Utworzono: 2017-09-19