Jak wdrażany będzie Plan S?

Znamy już szczegółowe wytyczne w zakresie wdrażania Planu S, który przyjęło 16 instytucji i fundacji finansujących badania naukowe, w tym Narodowe Centrum Nauki. Celem wspieranej przez Komisję Europejską inicjatywy jest otwarte udostępnianie publikacji naukowych od początku 2020 roku.

W opublikowanym dokumencie rozwinięte zostały zasady szczegółowe, określające zgodność praktyk publikacji z Planem S m.in. w zakresie praw autorskich i licencji, warunków finansowania publikacji w otwartym dostępie czy funkcjonowania czasopism i platform.

Plan S zakłada natychmiastowe udostępnianie publikacji naukowych na wolnych licencjach pozwalających na ponowne wykorzystanie treści w dowolnym celu, także komercyjnym. Zalecane są licencje Creative Commons, a wymaganą licencją dla artykułów naukowych jest CC BY 4.0 (Uznanie autorstwa). Publikacje mają być dostępne w czasopismach i na platformach zgodnych z wytycznymi, czyli m.in. zapewniających możliwość czytania i pobierania treści bez żadnych przeszkód, zarejestrowanych w DOAJ, pozwalających autorom na korzystanie z wolnych licencji, gwarantujących rzetelny proces recenzowania, zgodny ze standardami etycznymi COPE. Określone zostały ponadto zasady deponowania publikacji w otwartych repozytoriach, które również muszą spełniać szereg warunków, m.in. mają być zarejestrowane w OpenDOAR. Artykuły powinny zostać zdeponowane i natychmiast udostępnione na licencji CC BY w wersji po recenzji (Author’s Accepted Manuscript lub Version of Record). 

Plan S objąć ma przede wszystkim publikacje, ale sygnatariusze zachęcają do tego, aby w sposób otwarty udostępniać także dane badawcze, z uwzględnieniem etycznych i prawnych ograniczeń. W wytycznych uregulowana została ponadto kwestia finansowania publikacji poprzez tzw. article processing charges (APC). Sygnatariusze Planu S domagają się w tym zakresie większej przejrzystości, monitorowania kosztów oraz rozważnego i uczciwego określenia poziomu opłat pokrywanych ze środków grantowych. Aby było to możliwe, koalicja zainicjuje niezależne badania dotyczące finansowania publikacji w otwartym dostępie. Innym obszarem domagającym się dodatkowych analiz jest zróżnicowanie pod kątem dyscyplin, odpowiednie badania mają zidentyfikować dyscypliny, w których konieczne będzie wsparcie dla czasopism, platform i infrastruktur zapewniających otwarty dostęp.

We wskazówkach zaakcentowane zostało także poparcie dla deklaracji DORA (The Declaration on Research Assessment), której celem jest zmiana kryteriów oceny pracy naukowej. Deklarację podpisało już wielu koalicjantów, w tym Narodowe Centrum Nauki, a wkrótce mają ją przyjąć wszyscy sygnatariusze Planu S.

Wdrażanie Planu S może wymagać okresu przejściowego, w czasie którego akceptowane będzie publikowanie w otwartym dostępie w czasopismach opartych na subskrypcji (hybrydowych). Koalicjanci zastrzegają, że Plan S nie promuje żadnego konkretnego modelu biznesowego open access, ma natomiast stwarzać warunki do wyłonienia się nowych, innowacyjnych pomysłów.
Opinie na temat sposobu wdrażania Planu S można przesyłać do 1 lutego 2019 roku.

Szczegóły

Utworzono: 2018-11-28