Zmiany w Planie S

Znane są już zmiany wprowadzone do Planu S po publicznych konsultacjach, które zakończyły się na początku lutego tego roku. Koalicjanci zachowali najważniejsze zasady, m.in. natychmiastowy otwarty dostęp do publikacji, stosowanie licencji CC BY, utrzymanie opłat za publikacje na stosownym poziomie czy brak wsparcia dla czasopism hybrydowych, o ile nie podlegają umowom transformacyjnym, z jasno określoną datą końcową.

Przesunięto natomiast moment wdrożenia Planu S - nowy termin to 2021 rok, co daje naukowcom i wydawcom więcej czasu na dostosowanie się do zmian, a agencjom finansującym badania - na wprowadzenie nowych bądź dostosowanie obowiązujących polityk otwartości. W stosunku do konsultowanych na początku roku propozycji aktualne zapisy Planu S rozszerzają także zakres umów transformacyjnych, regulujących przejście od modelu płatnych subskrypcji do różnych modeli otwartego udostępniania publikacji.

Koalicjanci zwrócili uwagę na to, że już teraz w wielu krajach konsorcja zrzeszające uczelnie, instytuty naukowe i biblioteki negocjują warunki umów z komercyjnymi wydawcami, rezygnują z subskrypcji bądź zawierają nowe umowy typu „publish and read”. „Nie mamy pewności, czy te postępy spotykają się z szerokim uznaniem i oczekujemy większego zainteresowania umowami, dzięki którym środki przeznaczane aktualnie na subskrypcje czasopism będą mogły zostać przekształcone w fundusze wspierające zrównoważone modele otwartego dostępu” - piszą koalicjanci w dokumencie objaśniającym przesłanki wprowadzonych poprawek (s. 4). Twórcy Planu S nie wykluczają także innych form wdrażania otwartego dostępu, np. czasopism określonych w dokumencie jako „czasopisma transformacyjne”, które stopniowo zwiększać będą udział publikacji w otwartym dostępie oraz określą termin całkowitego wprowadzenia modelu otwartego.

Koalicjanci podtrzymali zasadę publikacji artykułów na licencji CC BY, wyjaśniając powody, dla których bardziej restrykcyjne wersje licencji Creative Commons (CC BY-ND czy CC BY-NC) nie będą akceptowane. Chodzi o jak najszersze możliwości ponownego wykorzystania artykułów naukowych do celów edukacyjnych oraz do pozyskiwania danych za pomocą nowych technologii, takich jak odczyt maszynowy, także w celach komercyjnych (na przykład przez firmy farmaceutyczne opracowujące nowe leki czy szczepionki).

W wytycznych poruszono ponadto temat różnych wersji publikowanych artykułów. Koalicjanci zachęcają do udostępniania preprintów, zwracając jednocześnie uwagę, że nie będzie to wystarczające do spełnienia wymogów Planu S. Dostrzegając wagę rzetelnych recenzji naukowych, podtrzymują wymóg udostępnienia artykułu w wersji zaakceptowanej przez redakcję (Author’s Accepted Manuscript, AAM) bądź wersji opublikowanej (Version of Record, VOR).

Uwzględniając liczne opinie wyrażone w fazie konsultacji, koalicjanci wdrażający Plan S zweryfikowali też zapisy dotyczące repozytoriów. Niektóre wymogi techniczne uznane zostały za zbyt ambitne (np. przechowywanie pełnych tekstów w XML w standardzie JATS) i w nowej wersji planu wskazane są jako rozwiązania zalecane.

Więcej o zmianach przeczytać można w dokumentach zamieszczonych na stronie cOAlition S.

Szczegóły

Utworzono: 2019-05-31

Natalia Gruenpeter