Raport MIT: narzędzia i platformy wydawnicze o otwartym kodzie

Pojawienie się w ciągu ostatniej dekady wielu nowych, otwartych platform zarządzania procesem wydawniczym i przechowywania publikacji naukowych zmieniło znacząco sytuację na rynku oprogramowania. Ekosystem powstały wokół tych projektów staje się coraz bardziej złożony, a wielość dostępnych narzędzi i ich wersji utrudnia wybranie systemów dopasowanych do potrzeb określonych instytucji.

MIT Press pozyskało grant na krytyczną analizę całego środowiska OSS dla wydawców materiałów naukowych, aby ustalić, które z nowych, otwartych rozwiązań mogą stanowić konkurencję dla czołowych komercyjnych produktów, a które można traktować jako aplikacje pomocnicze, oraz wskazać potencjalnym użytkownikom, w jaki sposób systemy te mogą lub powinny ze sobą współpracować. W ramach badania zidentyfikowano główne kategorie realizowanych projektów oraz określono ich charakterystykę, potencjał i ograniczenia. Opracowano także rekomendacje dotyczące modeli ich trwałego rozwoju. Raport Mind the Gap: A Landscape Analysis of Open Source Publishing Tools and Platforms opracowany pod przewodnictwem Johna Maxwella z Canadian Institute for Studies in Publishing (Simon Fraser University) podsumowuje wyniki tej analizy.

Skanowanie środowiskowe (environmental scan) mające pozwolić na identyfikację i późniejszą ocenę związanych z otwartym publikowaniem projektów przeprowadzono między czerwcem a lipcem 2018 r. Zebrano dane nt. ich przeznaczenia (książki / czasopisma), modelu (scentralizowane / rozproszone), wieku (projekty stare / nowe), zakresu funkcjonalnego, specyfiki funkcjonowania (język, licencje, finansowanie), tradycyjnych i nowych funkcji oraz trendów technologicznych (podejście do XML, strategie konwersji i przyjmowania dokumentów, modelowanie przepływu pracy, innowacje). Badaczy interesowały również kwestie stabilności, skali, współpracy ze środowiskiem naukowym, interoperacyjności, możliwości integracji z innymi systemami oraz perspektyw rozwoju.

Raport zawiera listę 52 systemów spełniających przyjęte kryteria, czyli dostępnych, udokumentowanych i nadal aktywnie rozwijanych, oraz ich specyfikację. Stwierdzono w nim m.in., że choć liczba platform wydawniczych o otwartym kodzie źródłowym powiększa się z roku na rok, są one często zbyt małe, zbyt niszowe i odizolowane, by odgrywać jakąkolwiek rolę poza macierzystymi instytucjami, a ich zależność od zmian organizacyjnych priorytetów i zewnętrznych źródeł finansowania wiąże się z preferowaniem nowych projektów kosztem utrzymywania i rozwijania tych już istniejących. Kolejne ustalenia to brak koordynacji podejmowanych inicjatyw, powielanie celów i strategii oraz brak motywacji do nawiązywania współpracy, mimo świadomości znaczenia skonsolidowanych działań, standaryzacji i wspólnych warstw kodu dla zapewnienia trwałości i funkcjonalności opracowywanych rozwiązań.

Uznano, że otwarte publikowanie może stać się alternatywą dla komercyjnych serwisów pod warunkiem, że uda się sprostać wyzwaniom związanym z izolacją i organizacją systemów open source. Podkreślono również, że sukces analizowanych przedsięwzięć zależy w dużej mierze od ewolucji praktyk stosowanych w środowisku wydawniczym i włączenia różnych narzędzi w szerszy, interoperacyjny kontekst. We wnioskach przedstawiono sugestie dotyczące sposobów zapewnienia pełnego wsparcia dla komunikacji naukowej i budowy trwałych alternatyw dla kosztownych komercyjnych systemów.

Pełny tekst raportu dostępny jest na otwartej licencji na platformie PubPub.

Szczegóły

Utworzono: 2020-01-31

Małgorzata Waleszko