Wielka Brytania: konsultacje dot. nowej polityki otwartości UKRI

UK Research and Innovation (UKRI) to brytyjska agencja rozdzielająca publiczne środki na naukę i badania. W jej skład wchodzi 7 rad ds. badań, Innovate UK (agencja ds. innowacji) i Research England (organ nadzorujący działania UKRI i finansowanie badań prowadzonych na brytyjskich uczelniach), a łączny budżet jakim dysponuje to 7 miliardów funtów. Organizacja wspiera otwarty dostęp do wyników badań na zasadach umożliwiających ich ponowne wykorzystanie w możliwie najszerszy sposób. W ostatnim czasie przyjęta przez UKRI polityka otwartości poddana została rewizji, a propozycja nowych wytycznych, wspólnych dla wszystkich wchodzących w jej skład agend, przedstawiona została do publicznych konsultacji.

W ogłoszonym dokumencie znalazły się m.in. zapisy dotyczące publikacji książkowych, zgodnie z którymi wszystkie monografie, rozdziały w monografiach i prace zbiorowe, zawierające wymagane oznaczenie finansowania przez UKRI, od stycznia 2024 roku mają być udostępniane w sposób otwarty, chyba że zawarta przed tą datą umowa uniemożliwia spełnienie tego warunku. Propozycja dotyczy wersji wydawcy lub wersji zaakceptowanej do druku. Umieszczenie wymienionych typów publikacji w otwartym dostępie, na platformie online lub w otwartym repozytorium instytucjonalnym, ma być obowiązkowe w okresie maksymalnie do 12 miesięcy od publikacji, z przyznaniem preferencji ich natychmiastowemu udostępnieniu. Zalecana licencja to CC-BY, za dopuszczalną uznano również CC BY-ND.

Proponowane rozwiązanie dopuszcza wiele różnych modeli finansowania publikacji książkowych w otwartym dostępie, w tym umowy konsorcyjne, subskrypcje, opłaty za publikację (book processing charges, BPC), crowdfunding czy modele freemium. Możliwe ma być też deponowanie zrecenzowanych wersji zaakceptowanych przez wydawcę (post-peer-reviewed author’s accepted manuscript) po upływie okresu embarga, bez preferowanej drogi otwartego dostępu.

Nowe zasady zaproponowano także w odniesieniu do recenzowanych artykułów powstałych dzięki bezpośredniemu wsparciu finansowemu z UKRI lub z ośmiu podległych agencji rad. Teksty zaakceptowane do publikacji po 1 stycznia 2022 r. mają być bezpłatnie i natychmiastowo dostępne online w otwartych czasopismach, na otwartych platformach wydawniczych bądź w dziedzinowych lub instytucjonalnych repozytoriach. Wymóg ten jest zgodny z założeniami Planu S wdrażanego przez 17 agencji finansujących badania naukowe, w tym UKRI, a także przez międzynarodowe fundacje i organizacje. UKRI podziela zdanie Koalicji S w sprawie majątkowych praw autorskich, które zgodnie z Planem S powinny pozostawać przy autorach lub ich instytucjach (z uznaniem wkładu pracy wydawcy).

Organizacja zdaje sobie sprawę, że włączenie książek do zakresu publikacji udostępnianych obligatoryjnie na otwartych platformach może wymagać zmiany modelu finansowania, w związku ze znacznie niższym poziomem rozwoju rynku otwartych publikacji książkowych w porównaniu z rynkiem otwartych czasopism. Ustalenie dłuższych ram czasowych dla wdrożenia nowych wytycznych OA ma ułatwić wydawcom dostosowanie się do nowych wymogów.

Decyzja UKRI może okazać się wyzwaniem nie tylko dla komercyjnych wydawców, lecz również dla towarzystw i instytucji naukowych, zwłaszcza z obszaru nauk społecznych i humanistycznych, ze względu na wysokie koszty publikowania w „złotym modelu” otwartego dostępu (wymagane od autorów opłaty za publikację przekraczają często 10 tys. funtów) oraz krótki okres embarga. Część środowiska akademickiego uważa, że wprowadzenie wymogu publikacji w zielonym modelu, z dłuższym niż roczne opóźnieniem, byłoby łatwiejsze do zaakceptowania i wdrożenia z ekonomicznego punktu widzenia (por. raport „Open access and monographs evidence review” opublikowany przez Universities UK (UUK) Open Access Monographs Group).

Okres konsultacji ma się zakończyć 17 kwietnia, a ostateczny kształt nowej polityki UKRI ma zostać ogłoszony przed końcem 2020 r.

Szczegóły

Utworzono: 2020-03-18

Małgorzata Waleszko