Otwarta nauka w planach EUA i LERU

Otwarta nauka będzie domyślnym sposobem tworzenia wiedzy - czytamy w dokumencie European University Association (EUA) pt. „Universities without walls – A vision for 2030”, który określa cele i wizję uniwersytetów w perspektywie 10 lat. Publikacja jest rezultatem kilkumiesięcznych konsultacji, które pozwoliły stowarzyszeniu określić stojące przed uniwersytetami wyzwania oraz misję w zakresie nauczania, badań naukowych, innowacji oraz kultury. 

W obszarze badań uwzględniono zadania i cele związane z otwartą nauką, m.in.: wspieranie zróżnicowanego, niekomercyjnego systemu wydawniczego, zarządzanie rezultatami badań w zgodzie z zasadami FAIR (wyniki badań mają być możliwe do znalezienia, dostępne, interoperacyjne, możliwe do ponownego wykorzystania), wprowadzenie odpowiednich nagród i zachęt za zarządzanie danymi i ich otwarte udostępnianie, prowadzenie międzynarodowych i multidyscyplinarnych badań z wykorzystaniem zaawansowanych usług i narzędzi cyfrowych dostępnych w europejskiej infrastrukturze. Zgodnie z tytułową formułą „uniwersytetów bez murów” w dokumencie podkreśla się, że uniwersytety powinny być zaangażowane w sprawy całego społeczeństwa i zapewniać otwartą przestrzeń do wspólnego tworzenia wiedzy.

Wdrażanie zasad otwartej nauki stało się także przedmiotem zainteresowania League of European Research Universities (LERU), sieci europejskich uniwersytetów badawczych, która w styczniu 2021 r. przygotowała na ten temat publikację. W dokumencie ujęto osiem obszarów otwartej nauki wskazanych przez Komisję Europejską jako kluczowe w procesie wdrażania zmian: przyszłość systemu publikacji naukowych, dane FAIR, European Open Science Cloud (EOSC), edukacja i umiejętności, system nagród i zachęt, nowe wskaźniki, uczciwość i rzetelność badań, nauka obywatelska. „LERU zainicjowało przemyślane podejście do wszystkich ośmiu filarów otwartej nauki w miarę ich przyjmowania przez uniwersytety w Europie” - czytamy w publikacji. „Aby otwarta nauka odniosła sukces, konieczna jest zmiana kulturowa. To proces, a nie wydarzenie, taki, którego osiągnięcie zajmie wiele lat. Biorąc to pod uwagę, otwarta nauka jako taka wnosi wkład w prace nad określeniem „nowej rzeczywistości” uniwersytetów prowadzących intensywne badania naukowe w czasie, gdy cała działalność uniwersytetów jest definiowana na nowo” (s. 2).  Załącznik do publikacji zawiera propozycje działań w każdym z ośmiu obszarów otwartej nauki oraz, dodatkowo, w zakresie zadań, które podjąć mogą władze uniwersyteckie. 

W publikacji podkreśla się autonomię uniwersytetów w zakresie decyzji dotyczących konkretnych rozwiązań oraz tempa ich wdrażania, ale także ogólną zgodę co do potrzeby przyspieszenia działań na rzecz otwartej nauki oraz przejścia od rzecznictwa do implementacji. Pierwszym krokiem w tym kierunku jest powołanie w LERU grupy ambasadorów otwartej nauki. Ich zadaniem będzie współpraca ze społecznościami uniwersyteckimi, naukowcami, pracownikami, studentami i decydentami.

Publikację uzupełnia wywiad z Paulem Ayrisem, głównym autorem dokumentu i przewodniczącym działającej w LERU grupy ds. informacji i polityk otwartości. Rozmowa dotyczy m.in. znaczenia otwartej nauki podczas pandemii COVID-19 czy wyzwań stojących przed uniwersytetami. Paul Ayris podkreśla znaczenie zmian o charakterze kulturowym, związanych m.in. z praktykami otwartego udostępniania danych badawczych czy publikowania wyników „negatywnych”.

Szczegóły

Utworzono: 2021-03-12

Natalia Gruenpeter