Nauka obywatelska w polityce Komisji Europejskiej

Komisja Europejska od wielu lat aktywnie prowadzi i rozwija politykę otwartości, którą objęte są Programy Ramowe Unii Europejskiej. Działania w tym obszarze zmierzają do szybszego dzielenia się wynikami badań poprzez publikacje w otwartym dostępie, właściwe zarządzanie danymi badawczymi czy ich otwarte udostępnianie. „Kiedy naukowcy na jak najwcześniejszym etapie procesu badawczego dzielą się wiedzą i danymi ze wszystkimi odpowiednimi podmiotami, pomaga to w rozpowszechnianiu najnowszej wiedzy. A kiedy partnerzy z całego środowiska akademickiego, przemysłu, władz publicznych i grup obywateli są zaproszeni do udziału w procesie badań i innowacji, wzrasta kreatywność i zaufanie do nauki” - czytamy na stronie Komisji Europejskiej. 

Nauka obywatelska, dająca możliwość angażowania szerokich grup obywateli w proces badawczy, stanowi jeden z kilku obszarów, którym Komisja Europejska poświęca szczególną uwagę. W 2016 roku Rada Unii Europejskiej uznała naukę obywatelską - obok otwartego dostępu do publikacji, ponownego wykorzystania danych badawczych oraz rzetelności i uczciwości badań - za istotny element otwartej nauki. Aktualnie, rozwój nauki obywatelskiej jest jedną z ośmiu ambicji polityki Unii Europejskiej w zakresie otwartej nauki: „Ogół społeczeństwa powinien mieć możliwość wniesienia znaczącego wkładu i zostać uznany w Europie za ważnego twórcę wiedzy naukowej”.

W 2020 roku, wraz z przygotowaniami do uruchomienia programu Horyzont Europa, temat nauki obywatelskiej zyskał na znaczeniu. W lipcu ukazała się publikacja podsumowująca osiągnięcia programu Horyzont 2020, która zawierała także odpowiednie rekomendacje, uwzględnione w kolejnym programie. We wstępie wskazany został społeczno-polityczny kontekst istotny dla nauki obywatelskiej: „Interakcja między obywatelami, naukowcami i decydentami ma zasadnicze znaczenie dla wzbogacenia badań i innowacji oraz wzmacniania zaufania społeczeństwa do nauki” (s. 4). 

Zawarte w raporcie rekomendacje wskazują obszary, które warto uwzględniać w działaniach na rzecz otwartej nauki. Należą do nich m.in. specyfika różnych dyscyplin naukowych oraz różnorodność projektów, wyzwania związane z badaniem oddziaływania projektów otwartej nauki, inkluzywność, demokratyzacja nauki oraz zaufanie do nauki, standardy etyczne i dobre praktyki, wyzwania związane ze środowiskiem i zrównoważonym rozwojem, rozpowszechnienie informacji o nauce obywatelskiej w programach ramowych, uporządkowanie terminologii. Niektóre rekomendacje wskazują konkretne rozwiązania czy inicjatywy. Chodzi przede wszystkim o europejską platformę nauki obywatelskiej EU-Citizen.Science, która umożliwia przeglądanie i wyszukiwanie projektów z zakresu nauki obywatelskiej, zaangażowanych w takie projekty organizacji, a także materiałów szkoleniowych i innych zasobów przydatnych przy planowaniu i prowadzeniu działań w tym zakresie. Platforma pełni funkcję centralnego punktu dostępu do wskazanych zasobów, który ułatwia wykorzystanie dostępnych narzędzi, nawiązanie współpracy, promocję projektów i wydarzeń, a także wymianę informacji i doświadczeń (w ramach forum dyskusyjnego).

Inną inicjatywą uwzględnioną w rekomendacjach była konferencja na temat nauki obywatelskiej, która odbyła się jesienią 2020 roku jako wydarzenie niemieckiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Konferencję zorganizowano pod hasłem „Knowledge for Change: A Decade of Citizen Science (2020-2030) in Support of the Sustainable Development Goals”, które wyznacza wizję rozwoju nauki obywatelskiej w kolejnej dekadzie. 

W publikacji osobno ujęte zostały rekomendacje dla programu Horyzont Europa, które obejmują wzmocnienie nauki obywatelskiej, m.in. poprzez wykorzystanie osiągnięć poprzedniego programu ramowego, opracowanie kursów MOOC (Massive Open Online Course) i zapraszanie projektów do udziału w takich kursach, finansowanie działań pozwalających na koordynację, komunikację i dalsze rozwijanie sieci współpracy. Nauka obywatelska ma być także obecna w misjach Horyzontu Europa, które skupiają się na ambitnych i określonych w czasie celach służących osiągnięciu wspólnych korzyści. Misje mają dostarczać okazji do tego, żeby testować i doskonalić mechanizmy konsultowania i angażowania obywateli w proces badawczy na trzech etapach: komunikacji i zwiększania świadomości, wspólnego projektowania i tworzenia (co-design and co-creation) oraz wspólnego wdrażania (co-implementation).

Szczegóły

Utworzono: 2021-04-01

Natalia Gruenpeter