Rada Europejska przyjęła konkluzje dotyczące otwartej nauki

W czerwcu 2022 r. Rada Europejska przyjęła konkluzje, które stanowią polityczną podstawę wspólnych działań w trzech kluczowych obszarach: reformie systemów oceny naukowej, budowie potencjału publikacji akademickich oraz promowaniu wielojęzyczności jako środka komunikacji i rozpowszechniania wyników badań naukowych.

W pierwszej części dokumentu ujęto podstawowe założenia reformy systemu ewaluacji nauki, który powinien skupiać się na jakości i oddziaływaniu badań, a nie na wąsko rozumianych wskaźnikach ilościowych opartych na publikacjach. Zmiany uwzględniające zasady i praktyki otwartej nauki powinny być wdrażane w wyniku wspólnego wysiłku instytucji i decydentów na różnych poziomach, przy uwzględnieniu kontekstu lokalnego oraz specyfiki różnych dziedzin nauki, a także przy zachowaniu autonomii instytucji naukowych i zasad wolności akademickiej. 

Wskazane w dokumencie kierunki zmian dotyczą:

• wzmocnienia jakościowych kryteriów oceny i odpowiedzialnego korzystania z kryteriów ilościowych;
• uwzględnienia w ocenie różnych rezultatów badań oraz wdrażania zasad FAIR (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable);
• uwzględnienia różnych ścieżek kariery oraz różnych typów działalności badawczej i innowacyjnej;
• uwzględnienia specyfiki różnych dziedzin nauki, etapów rozwoju kariery naukowej oraz misji i zadań instytucji naukowych; 
• zapewnienia najwyższych standardów etycznych i integralności naukowej;
• respektowania różnorodności, równości płci, a także promowania aktywności naukowej kobiet.

Rada Europejska zachęca kraje członkowskie Unii Europejskiej do promocji reformy systemu ewaluacji na poziomie krajowym i lokalnym we współpracy z instytucjami naukowymi oraz zgodnie z wartościami takimi jak niezależność, otwartość, transparentność i rzetelność umożliwiająca replikację badań. Komisja Europejska wraz z krajami członkowskimi ma za zadanie zbadać prawne i administracyjne bariery i wyzwania związane z przeprowadzeniem reformy, a także wypracowanie propozycji działań rozwiązujących ewentualne trudności i gwarantujących wzajemne wsparcie na europejskim szczeblu. 

 Druga część dokumentu dotyczy systemu komunikacji naukowej oraz publikacji. Rada Europejska podkreśla, że kryzys wywołany pandemią COVID-19 pokazał korzyści płynące z otwartej nauki i szybkiego udostępniania rezultatów badań, zarówno publikacji, jak i danych badawczych zgodnych z zasadami FAIR. Rozwój otwartej nauki wymaga ustanowienia wspólnego podejścia do zasad publikowania i komunikacji naukowej, uwzględniającego właściwe wykorzystanie środków publicznych. Jedną ze wskazanych w dokumencie inicjatyw, które warto rozwijać i popierać jest Open Research Europe, platforma wydawnicza służąca do publikacji rezultatów badań prowadzonych w ramach programów Horyzont 2020 i Horyzont Europa. Rada Europejska zachęca poszczególne kraje i organizacje finansujące badania naukowe do wspierania Open Research Europe bądź do zakładania własnych platform publikacyjnych, jeżeli to konieczne. 

Rada przychylnie odniosła się ponadto do takich inicjatyw, jak Koalicja S, Open APC, OpenAIRE czy OPERAS. W konkluzjach podkreślono też, że autorzy prac naukowych bądź zatrudniające ich instytucje powinny zachowywać autorskie prawa majątkowe do publikacji, tak aby możliwe było ich szybkie i szerokie rozpowszechnianie oraz ponowne wykorzystywanie. Zasady publikowania, w tym ewentualne opłaty za publikowanie, powinny być transparentne i zgodne z najlepszymi praktykami. 

W ostatniej części dokumentu Rada Europejska odniosła się do możliwych dróg rozwoju wielojęzycznego systemu publikacji naukowych, który wspiera komunikację naukową na poziomie krajowym. Dostęp do najnowszych rezultatów badań w językach narodowych ułatwia rozpowszechnianie i popularyzację wiedzy poprzez media, a także we współpracy z prywatnymi i publicznymi instytucjami, profesjonalistami i obywatelami.

Komisja Europejska ma obserwować i monitorować postępy we wskazanych obszarach działań do końca 2023 roku, a następnie zaprezentować wyniki Radzie Europejskiej, aby możliwa była ich ocena i podjęcie dalszych kroków.

Szczegóły

Utworzono: 2022-06-24

Natalia Gruenpeter