Relacja z konferencji w Atenach "Open Access: Movement to Reality" cz. 1

Dziś w Atenach rozpoczęła się konferencja "Open Access: Movement to Reality. Putting the Pieces Together" zorganizowana przez OpenAIRE we współpracy z COAR (Confederation of Open Access Repositories). Z kolei wczoraj odbyły się poprzedzające konferencję warsztaty poświęcone otwartym danym badawczym i tworzeniu Research Data Management Plan.

Specjalnie dla serwisu Otwarta Nauka wydarzenia konferencyjne relacjonuje Lidia Stępińska-Ustasiak (CeON).

W stronę otwartych danych

W europejskiej dyskusji o otwartości w nauce dane badawcze zajmują coraz istotniejsze miejsce. Wprowadzony w programie ramowym Horyzont 2020 pilotaż zobowiązuje wybrane projekty finansowane z jego środków do umieszczania danych w otwartym dostępie, dzięki czemu naukowcy w Europie stają przed realną perspektywą otwartego dzielenia się uzyskanymi danymi.

Tej właśnie tematyce poświęcone były warsztaty poprzedzające konferencję OpenAIRE i COAR, w których wzięli udział członkowie COAR oraz przedstawiciele powołanych w ramach OpenAIRE Krajowych Biur Otwartego Dostępu (National Open Access Desks).

Projekty biorące udział w pilotażu zobowiązane są do deponowania danych badawczych wraz z metadanymi w możliwie najszybszym terminie, tak by możliwa była walidacja zaprezentowanych wyników. Pozostałe dane powinny być udostępnione zgodne z harmonogramem zawartym w Data Management Plan (DMP). Powinien on opisywać, jakie dane będą przetwarzane w czasie projektu, które z nich zostaną zgromadzone (i w jaki sposób się to odbędzie) oraz gdzie zostaną umieszczone po zakończeniu projektu.

Coraz więcej instytucji finansujących badania wymaga DMP jako części wniosku grantowego. Z ich perspektywy DMP jest nie tylko przykładem dobrej praktyki badawczej, ale dowodzi także, że grantobiorca zamierza podjąć wysiłek, by zapewnić lepszą efektywność wykorzystania poniesionych nakładów finansowych – otwarte dane mogą być bowiem ponownie wykorzystane.

Patrick McCann z Digital Curation Centre poprowadził pierwszą część warsztatów poświęconą tworzeniu DMP jako narzędzia przydatnego zarówno dla naukowców, jak i koordynatorów projektów. McCann zaprezentował DMP Online, narzędzie stworzone w DCC, by wspierać brytyjskie środowisko naukowe. DMP Online zawiera szablony dostosowane przede wszystkim do wymagań tamtejszych instytucji finansujących badania. Znajduje się wśród nich także szablon uwzględniający wytyczne pilotażu w ramach programu ramowego Horyzont2020. Serwis jest dostępny także dla użytkowników z innych krajów i, jak podkreślał McCann, DCC jest gotowe tworzyć kolejne szablony odpowiadające potrzebom użytkowników ze świata.

Patrick McCann

Jens Ludwig z SUB Göttingen przedstawił w dalszej kolejności tworzenie DMP z perspektywy instytucjonalnej. W relacji z naukowcem, który realizuje projekt badawczy, bardzo ważne jest wsparcie zaoferowane przez instytucję. „Badacze nie lubią, kiedy jedyne, co masz do zaoferowania, to dobra rada, a nie zapewniasz im wsparcia w zarządzaniu danymi badawczymi” – przekonywał Ludwig. Co więcej, ponieważ deponowanie danych wiąże się z pokonywaniem większej liczby barier, niż ma to miejsce w przypadku publikacji, rola wsparcia instytucjonalnego jest szczególnie ważna.

W dyskusji o udostępnianiu danych badawczych istotnym kontekstem są koszty. Ludwig podkreślał, że są one nieporównywalnie większe w przypadku tworzenia danych niż zarządzania nimi. Co więcej, 55% kosztów związanych z zarządzaniem danymi związane jest z selekcją i oceną, co wynika z konieczności zaangażowania człowieka i nakładów pracy. Jeśli właściwe działania zostaną podjęte na odpowiednio wczesnym etapie, można je znacznie ograniczyć.

Warsztaty zakończyło wystąpienie Chucka Humphreya, koordynatora Research Data Management Services z University of Alberta w Kanadzie, który podkreślał, że DMP nie jest narzędziem mającym na celu jedynie motywowanie naukowców do dzielenia się danymi. Jego rola jest znacznie szersza: może realizować zróżnicowane potrzeby wielu użytkowników, wspierać organizację pracy, pomagać w raportowaniu (zarówno instytucjom, jak i naukowcowi), a także służyć jako źródło informacji dla doktorantów oraz innych badaczy.