Przewodnik po otwartej nauce

Wzrost znaczenia otwartości na wszystkich etapach pracy i komunikacji naukowych to jedna z najważniejszych współczesnych tendencji w badaniach naukowych. Ideę „otwartej nauki” popiera nie tylko OECD, UNESCO i Unia Europejska, ale także najważniejsze ośrodki naukowe, jak np. Uniwersytet Harvarda i MIT. Najlepszym jak dotąd źródłem informacji o otwartej nauce jest opracowanie ICM Przewodnik po otwartej nauce.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Przewodnik po otwartej nauce jest poświęcony zmianom, które w ostatniej dekadzie nastąpiły w systemie komunikacji naukowej na świecie. Ich cechą wspólną jest rosnąca otwartość – inaczej: dostępność – treści naukowych. Coraz częściej i dobitniej głoszone hasło „otwartej nauki” zakłada przyjęcie zasady otwartości na wszystkich etapach pracy i komunikacji naukowej.

Przewodnik został stworzony w ramach projektu "Otwórz książkę", realizowanego przy wsparciu udzielonym przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię, poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego w ramach Funduszu Stypendialnego i Szkoleniowego.

Nakład drukowanej wersji przewodnika został wyczerpany - nadal dostępny jest przewodnik w postaci PDF (0,5MB).

Zawartość przewodnika

Otwieramy nasz przewodnik esejem Edwina Bendyka, wprowadzającym w tematykę otwartości wiedzy i badań naukowych oraz możliwości realizacji postulatu otwartości nauki w Polsce.

W przewodniku najwięcej uwagi poświęcamy głównym założeniom i działaniom ruchu Open Access, którego celem jest „otwarty dostęp”: powszechna dostępność artykułów naukowych. Opisujemy również inne procesy wpisujące się w ruch na rzecz otwartej nauki: działania na rzecz otwartości treści edukacyjnych, otwartego dostępu do surowych danych badawczych, otwarty model prowadzenia badań oraz wykorzystanie w sferze nauki nowych form komunikacji sieciowej – tak zwaną Naukę 2.0.

Na zakończenie formułujemy rekomendacje dotyczące wdrażania otwartej nauki w Polsce.
Wspólnym mianownikiem opisywanych inicjatyw i działań jest nowe podejście do kwestii praw autorskich i ochrony treści naukowych. W pierwszym aneksie do przewodnika wyjaśniamy więc, w postaci pytań i odpowiedzi, podstawowe kwestie prawne związane z komunikacją naukową oraz przedstawiamy wolne licencje Creative Commons.

W aneksie drugim zamieszczamy cztery deklaracje – kluczowe dokumenty określające zasady i cele przyświecające działaniom na rzecz otwartości w nauce.

Celem przewodnika jest także dostarczenie inspiracji i przedstawienie najlepszych inicjatyw, które są realizacją postulatów szeroko rozumianej otwartej nauki. Opisywane procesy bogato ilustrujemy przykładami. Jesteśmy przekonani, że wiele z tych wzorów możemy z powodzeniem wykorzystać również na polskim gruncie.

Szczegóły