Raport EUA na temat otwartej nauki i metod ewaluacji

Podczas tegorocznego Tygodnia Otwartego Dostępu ukazał się raport European University Association (EUA) „Research Assessment in the Transition to Open Science" podsumowujący najnowsze wyniki sondażu dotyczącego stosowanych w Europie metod ewaluacji działalności naukowej oraz ich związku z otwartą nauką. W dokumencie przedstawiono obecne zasady oceny dorobku naukowego na europejskich uczelniach oraz przyczyny i sposoby ich rewizji podejmowane przez te instytucje. Celem autorów publikacji było wsparcie toczonych w środowisku akademickim dyskusji na temat potrzeby zmian kryteriów oceny jakości badań (por. tekst Open Science Fair 2019: zmienić zasady gry), w związku z coraz większą liczbą publikacji i danych udostępnianych w otwartym modelu. Informacje na temat obecnych i przyszłych podejść środowisk akademickich do kwestii zapewnienia większej transparentności, rzetelności i odpowiedzialności praktyk ewaluacyjnych mają pomóc w wypracowaniu odpowiednich rozwiązań.

Ustalono m.in. że badane instytucje przypisują sobie autonomię w zakresie opracowywania i wdrażania procedur ewaluacyjnych, jednak znaczący wpływ na ich decyzje mają czynniki zewnętrzne, w tym zwłaszcza polityka krajowych władz i instytucji finansujących badania oraz konkurencja na rynku badań i innowacji. Uczelnie bazują nadal na systemach ewaluacji publikacji naukowych, wykorzystując w tym celu ograniczony zestaw metod ilościowych (zwłaszcza Journal Impact Factor) oraz jakościowe recenzje. W znacznie mniejszym stopniu uwzględnia się oddziaływanie badań i transfer wiedzy czy działania na polu otwartej nauki, ok. połowa badanych traktuje altmetrię, w tym mierniki użytkowania i rzeczywistego wykorzystania publikacji jako nieistotne, a wskaźniki otwartości monitorowane są jedynie na poziomie instytucjonalnym.

Do najważniejszych wyzwań związanych z rewizją stosowanego modelu oceny komunikacji naukowej badani zaliczali złożoność tej kwestii, w tym duże różnice między poszczególnymi krajami oraz dyscyplinami badawczymi. Wśród czynników wpływających na kształt stosowanej polityki ewaluacji wymieniano najczęściej podejście władz i modele stosowane w innych uczelniach. Zasady i wytyczne opracowywane przez społeczność naukową, takie jak DORA, Leiden Manifesto czy Metric Tide okazały się istotne jedynie dla niewielkiej grupy instytucji (19% respondentów).

We wnioskach autorzy raportu podkreślają potrzebę działań w kierunku poszerzenia zakresu elementów włączanych do oceny dorobku naukowego i powiększenia zestawu narzędzi ewaluacyjnych. Wskazują też na konieczność ponownej oceny znaczenia pojęć takich jak „doskonałość” i „jakość” w odniesieniu do większej liczby wyników prac badawczych (w tym zbiorów danych). Zaznaczono również, że nowelizacja zasad ewaluacji produkcji naukowej jest wspólną odpowiedzialnością, wymagającą ujednolicenia podejść i współpracy między głównymi interesariuszami, co umożliwi wypracowanie dokładniejszych, bardziej transparentnych i odpowiedzialnych metod. Na poziomie uczelni potrzebny jest dialog między naukowcami, personelem badawczo-naukowym i władzami uczelni. W szerszym kontekście – między uniwersytetami i ich głównymi partnerami, czyli agencjami rządowymi i instytucjami finansującymi.

Opracowany przez ekspertów EUA sondaż był prowadzony w okresie od 26 marca do 21 czerwca 2019 r. na platformie Qualtrics. Wnioski badawcze sformułowano na podstawie analizy 260 ważnych odpowiedzi z 32 krajów Europy, otrzymanych zarówno z uczelni zrzeszonych, jak i niezrzeszonych w EUA.

Szczegóły

Utworzono: 2019-12-18

Małgorzata Waleszko