Wydawcy przyjmują rozwiązania zgodne z Planem S

Z początkiem 2021 roku w życie wszedł Plan S, realizowany przez instytucje finansujące badania naukowe zrzeszone w Koalicji S. Przygotowania do wdrożenia planu obejmowały m.in. publiczne konsultacje z różnymi grupami interesariuszy, w tym z wydawcami czasopism naukowych, a także opracowanie strategii zachowania praw autorskich i kalendarza jej przyjęcia przez poszczególnych koalicjantów. 

Celem strategii jest realizacja pierwszej zasady Planu, zgodnie z którą autorzy lub ich instytucje zachowują majątkowe prawa autorskie do swoich publikacji, które muszą zostać udostępnione na otwartej licencji, najlepiej Creative Commons Uznanie autorstwa (CC BY). W ramach realizacji strategii biuro Koalicji S skontaktowało się z około 150 wydawcami czasopism subskrypcyjnych i hybrydowych, w których łącznie publikowana jest większość artykułów naukowych powstających w ramach badań finansowanych ze środków koalicjantów. Koalicja zachęcała wydawców do zmodyfikowania istniejących umów, aby wszyscy autorzy mogli udostępniać ostateczne wersje autorskie artykułów na wolnej licencji i w momencie publikacji. O rezultatach tych działań Koalicja S regularnie informuje na swojej stronie internetowej, monitorując tym samym wprowadzane przez wydawców zmiany, których celem jest osiągnięcie zgodności z Planem S.

W połowie stycznia 2021 roku American Association for the Advancement of Science (AAAS), wydawca czasopism z grupy „Science”, zaktualizował umowy wydawnicze zawierane z autorami realizującymi granty koalicjantów, zezwalając im na udostępnianie ostatecznych wersji autorskich artykułów na licencjach CC BY i CC BY-ND. Zmiany te mają charakter pilotażowy i dotyczą tych koalicjantów, którzy już przyjęli strategię zachowania praw autorskich (zgodnie z kalendarzem zamieszczonym na stronie Koalicji S).

Aktualizacja umów wydawniczych nie jest jedyną zmianą, jaką wprowadzają wydawcy. Wielu decyduje się na skorzystanie z mechanizmów transformacyjnych, w szczególności z możliwości nadania swoim czasopismom statusu „czasopism transformacyjnych” (o wymogach stawianych takim czasopismom pisaliśmy w serwisie Otwarta Nauka). W listopadzie 2020 roku Cambridge University Press zastosowało to rozwiązanie w stosunku do ponad 200 czasopism, a Springer Nature - ponad 1700 czasopism. W styczniu 2021 roku Elsevier poinformował o takich zmianach w 160 czasopismach. Warto jednak pamiętać, że mechanizm ten ma charakter przejściowy. Wprawdzie w kryteriach usunięto termin całkowitej transformacji, wyznaczony wcześniej na koniec 2024 roku, ale wciąż obowiązuje zapis, zgodnie z którym 31 grudnia 2024 roku ustanie możliwość finansowania takich publikacji ze środków koalicjantów. Lista wszystkich czasopism transformacyjnych dostępna jest na stronie Koalicji S.

Szczegóły

Utworzono: 2021-02-05

Natalia Gruenpeter