Polska Akademia Nauk i otwarty dostęp w praktyce

Korzyści wynikające z otwartego udostępniania czasopism wydawanych przez instytuty Polskiej Akademii Nauk przedstawił Otwartej Nauce Adam Wiciński, odpowiedzialny za realizację polityki wydawniczej Akademii w zakresie otwartego dostępu do czasopism naukowych.

Nie możemy nikogo zmusić do udostępnienia treści w otwartym dostępie, natomiast ten model sprawdza się i jest coraz szerzej wspierany. Redakcje we własnym gronie dochodzą do wniosku, że to dobry pomysł i należy podążać w tym kierunku – zauważa Wiciński. Korzyści z dostępności na całym świecie są wymierne. Przede wszystkim widoczność. Zyskujemy świadomość, że taka instytucja jak PAN zaistniała w umysłach naukowców. Przekłada się to jak najbardziej na dostęp do wiedzy, współpracę z innymi instytucjami naukowymi, prowadzenie wspólnych badań, uzyskiwanie grantów, dotacji z MNiSW.

W czym otwarty dostęp pomaga niemieckiej nauce?

O pozytywnym wpływie otwartego dostępu na widoczność wyników badań naukowych w skali światowej mówił Otwartej Nauce prof. Karl-Heinz Hoffmann – przewodniczący Bawarskiej Akademii Nauk.

Pytany o sens otwartego udostępniania badań, prof. Hoffmann wyjaśnił, że korzystnie wpływa on na rozpoznawalność danej jednostki naukowej: Monachijski Uniwersytet Techniczny to jedna z czołowych placówek w Niemczech i na świecie. Musimy być aktywni w skali globalnej. Porównujemy się, na przykład, z MIT,  Uniwersytetem w Berkeley czy innymi, podobnymi placówkami. Uczelnie, o których mówię, są aktywne w skali międzynarodowej i my musimy robić to samo. Chcemy oferować atrakcyjne warunki naukowcom światowej klasy, by  przyjeżdżali do Monachium i pracowali w instytutach na naszym uniwersytecie.

Pytany o korzyści z otwartego udostępniania nauki, Hoffmann przekonywał, że zyskują na tym zarówno naukowcy, jak i ogół społeczeństwa.

Świat zbliża się do siebie coraz bardziej i musimy współpracować z różnymi placówkami, różnymi instytutami i uniwersytetami – zauważył.

Czy grantobiorcy NCN będą publikować w otwartym dostępie?

Otrzymałeś dofinansowanie w którymś z konkursów Narodowego Centrum Nauki i zastanawiasz się, czy będziesz zobowiązany udostępnić wyniki swoich badań w otwartym dostępie? Obawiasz się, że koszty publikacji w otwartym czasopiśmie mogłyby okazać się zbyt wysokie? A może zamiast czasopisma będziesz mógł wybrać bezpłatną publikację w otwartym repozytorium? Obejrzyj wywiad z dyrektorem NCN prof. Zbigniewem Błockim i dowiedz się więcej na temat planów tej instytucji co do wprowadzenia obowiązku publikowania w Open Access przez jej grantobiorców.
Osobiście jestem bardzo dużym zwolennikiem otwartego dostępu – przekonuje prof. Zbigniew Błocki, dyrektor Narodowego Centrum Nauki.

W matematyce publikowanie artykułów czy książek w wydawnictwach tak naprawdę ma w tej chwili wyłącznie znaczenie jako pewien stempel jakości.

Nie służy już dystrybucji badań, bo ludzie zainteresowani mogą łatwo do nich dotrzeć. Problem wiąże się głównie ze stykiem środków publicznych z prywatnymi wydawnictwami i dość monopolistycznymi praktykami tych wydawnictw. Wydaje się, że w dzisiejszych czasach, kiedy zarówno autorzy, edytorzy, jak i recenzenci – przynajmniej w matematyce – albo w ogóle nie są wynagradzani, albo w bardzo małym stopniu (w dodatku w matematyce praktycznie cały skład jest robiony przez autora), ceny, które wydawnictwa ustalają na swoje produkty, wydają się mało związane z rzeczywistymi kosztami.

Zapraszamy do obejrzenia pozostałych wywiadów z cyklu Rozmowy Otwartej Nauki.

Google Scholar radzi, jak skutecznie poprawić widoczność repozytorium

Na zaproszenie Platformy Otwartej Nauki Darcy Dapra – przedstawicielka Google Scholar – przeprowadziła webinarium Indexing Repositories: Pitfalls and Best Practices poświęcone optymalizacji widoczności rekordów repozytoryjnych w tej najpopularniejszej wyszukiwarce naukowej.

Wystąpienie spotkało się ze sporym zainteresowaniem środowiska pracowników informacji naukowej. W związku z tym przygotowaliśmy zwięzły przewodnik, w którym Czytelnik znajdzie zarówno zalecane dobre praktyki, jak i przestrogi przed działaniami, których zdecydowanie powinien się wystrzegać. Opracowanie wraz dodatkowymi materiałami jest dostępne w sekcji Rozwiązania.

Warto pamiętać, że gwarancją dobrego indeksowania w GS są przede wszystkim poprawne metadane.

OpenAIRE i długie trwanie otwartego dostępu

OpenAIRE od kilku lat wspiera unijny program Horyzont2020 w zakresie Open Access i dostarcza rozwiązań infrastrukturalnych ukierunkowanych na efektywną dystrybucję wyników badań. Jest także otwarty dla całości produkcji naukowej powstającej w Europejskiej Przestrzeni Badawczej. O dotychczasowych osiągnięciach projektu oraz planach na przyszłość, w tym także po zakończeniu programu Horyzont2020, opowiedziała Otwartej Nauce Natalia Manola – project manager w OpenAIRE.

Zamówiliśmy (...) analizę, której celem była ocena możliwości ekonomicznych projektu OpenAIRE – mówi Manola o przyszłych perspektywach. – Rezultaty okazały się obiecujące, jako że kluczowa grupa interesariuszy – pracownicy instytucji zarządzających nauką, koordynatorzy projektów i dostawcy treści – wydaje się doceniać wartość infrastruktury OpenAIRE (jej interoperacyjność techniczną i stojącą za nią sieć ludzką) oraz dostarczanych usług. Dane te połączyliśmy z informacjami na temat wysokości i alokacji środków wydawanych na badania w poszczególnych krajach członkowskich i z pomocą dalszych symulacji opracowaliśmy alternatywne modele subskrypcji/kontrybucji dla państw członkowskich. Wyniki są obecnie dyskutowane (...). I dodaje: – Zdajemy sobie sprawę, że otwarty dostęp odniesie pełny sukces tylko wtedy, gdy stanie się inicjatywą globalną. Właśnie z tego powodu OpenAIRE nawiązał bliską współpracę z COAR, by razem pracować nad stworzeniem międzynarodowej sieci repozytoryjnej.

Zapraszamy do lektury całości materiału w sekcji Nauka–Otwartość–Świat.

Additional information