UNESCO przyjęło rekomendacje dotyczące otwartej nauki

Konferencja Generalna UNESCO przyjęła w listopadzie 2021 r. rekomendacje dot. otwartej nauki, które są rezultatem wielomiesięcznych prac ekspertów oraz globalnych konsultacji. Dokument określa cele, podstawy i standardy otwartej nauki wspólne dla 193 krajów członkowskich UNESCO, które mają podjąć kroki zmierzające do wdrożenia rekomendowanych rozwiązań.

UNESCO, CC-BY-SA 3.0 IGO

Otwarta nauka została zdefiniowana jako koncepcja łącząca różne ruchy i praktyki mające na celu udostępnianie wiedzy naukowej w sposób otwarty i możliwy do ponownego wykorzystania dla wszystkich, zacieśnienie współpracy naukowej i dzielenie się informacjami z korzyścią dla nauki i społeczeństwa, a także otwarcie procesów wytwarzania i oceniania wiedzy naukowej czy komunikację z podmiotami społecznymi spoza tradycyjnie rozumianej społeczności naukowej. 

Szczegóły

Utworzono: 2021-12-06

Natalia Gruenpeter

Raport na temat otwartej nauki w Horyzoncie 2020

Na stronie Komisji Europejskiej ukazał się raport podsumowujący rezultaty polityki otwartości w programie Horyzont 2020. Publikacja zawiera wyniki badań, których celem było określenie stopnia zgodności sposobu udostępniania wyników badań z wymogami Komisji Europejskiej oraz sformułowanie wniosków i zaleceń na przyszłość.

Autorzy raportu ustalili, że 83% publikacji naukowych objętych polityką otwartości udostępnianych było zgodnie z wytycznymi. Zauważono też, że w ciągu ostatnich pięciu lat zaszły w tym obszarze znaczące zmiany: w 2014 roku jedynie 65% recenzowanych artykułów udostępnianych było w otwartym dostępie, natomiast w 2019 roku odsetek ten wynosił już 86%. Prawie połowa artykułów opublikowana została z wykorzystaniem licencji Creative Commons, 33% - z wykorzystaniem licencji wydawców, które ograniczają możliwości komputerowej analizy treści (text-and-data mining), a 18% nie było opatrzonych żadną licencją. Średnio opłaty za publikacje (article processing charges) w złotym modelu otwartego dostępu wynosiły 2,200 euro, natomiast w modelu hybrydowym - 2,600 euro. Autorzy raportu zaznaczają, że zgodnie z zasadami Planu S, które obowiązują w programach rozpisanych po 1 stycznia 2021 r., koszty publikacji w czasopismach hybrydowych nie będą już mogły być finansowane z przyznanych środków.

Szczegóły

Utworzono: 2021-11-04

Natalia Gruenpeter

Ustawa o otwartych danych

7 września 2021 r. opublikowana została Ustawa o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego, która wdraża unijną dyrektywę. Ustawa obejmuje m.in. dane badawcze rozumiane jako informacje sektora publicznego utrwalone w postaci elektronicznej, inne niż publikacje naukowe, które zostały wytworzone lub zgromadzone w ramach działalności naukowej i są wykorzystywane jako dowody w procesie badawczym lub służą do weryfikacji poprawności ustaleń i wyników badań.

Regulacje dotyczące danych badawczych ujęte są w art. 22 ustawy, zgodnie z którym dane podlegają bezpłatnie ponownemu wykorzystywaniu, jeżeli zostały wytworzone lub zgromadzone w ramach działalności naukowej finansowanej ze środków publicznych oraz są już publicznie udostępniane w systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego, w szczególności w repozytorium instytucjonalnym lub tematycznym. Podmioty zobowiązane, udostępniając te dane, wraz z ich udostępnieniem informują o braku warunków ponownego wykorzystywania albo określają te warunki. Dodatkowo, zgodnie z ustawą Minister Nauki i Edukacji opracowuje politykę otwartego dostępu do danych, uwzględniając aktualne standardy i dobre praktyki, obowiązujący stan prawny, kierunki rozwoju otwartego dostępu oraz Program otwierania danych.

Szczegóły

Utworzono: 2021-10-08

Natalia Gruenpeter

Rekomendacje Koalicji S w zakresie publikacji książkowych

Koalicja S opublikowała stanowisko dotyczące otwartego udostępniania monografii i innych form dłuższych publikacji naukowych. Rekomendacje ujęte zostały w 5 punktach:

1. Wszystkie książki akademickie oparte na oryginalnych badaniach, które zostały sfinansowane bezpośrednio ze środków organizacji należących do Koalicji S, powinny być udostępniane w sposób otwarty w momencie publikacji.
2. Autorzy lub ich instytucje powinni zachować majątkowe prawa autorskie do swoich publikacji, aby umożliwić udostępnianie książek w sposób otwarty i ich ponowne wykorzystanie.
3. Książki akademickie powinny być publikowane w otwartym dostępie z wykorzystaniem licencji Creative Commons.
4. Ewentualne okresy embarga na książki akademickie powinny być jak najkrótsze i nigdy nie przekraczać 12 miesięcy.
5. Instytucje finansujące z Koalicji S powinny finansowo wspierać otwarty dostęp do książek akademickich poprzez swoje systemy finansowania oraz modele biznesowe otwartych publikacji książkowych poprzez odpowiednie rozwiązania.

Koalicja nie określiła terminu wdrożenia proponowanych rozwiązań. Dostrzegła natomiast potrzebę wyznaczenia kierunku działań na rzecz otwartego dostępu do książek oraz podkreśliła płynące z tego korzyści, m.in. zwiększenie liczby cytowań i pobrań.

Szczegóły

Utworzono: 2021-09-09

Natalia Gruenpeter