Rekomendacje UNESCO ws. otwartej nauki
Zakończył się ostatni etap prac nad rekomendacjami UNESCO ws. otwartej nauki, które przekazane zostały wszystkim 193 państwom członkowskim do akceptacji podczas obrad Konferencji Generalnej w listopadzie tego roku. Treść dokumentu powstała w wyniku szeroko zakrojonych konsultacji, które uwzględniały regionalne, krajowe oraz dziedzinowe uwarunkowania komunikacji naukowej. Rekomendacje są przełomowym krokiem w kierunku ustanowienia globalnych celów, podstaw i standardów otwartej nauki.
Otwarta nauka została zdefiniowana jako koncepcja która „łączy różne ruchy i praktyki mające na celu udostępnianie wiedzy naukowej w sposób otwarty i możliwy do ponownego wykorzystania dla wszystkich, zacieśnienie współpracy naukowej i dzielenie się informacjami z korzyścią dla nauki i społeczeństwa oraz otwarcie procesów tworzenia i oceny wiedzy naukowej i komunikację z podmiotami społecznymi spoza tradycyjnie rozumianej społeczności naukowej”.
Uwzględniając różnice regionalne i dyscyplinarne, rekomendacje mają na celu promowanie szerokiego obiegu wiedzy naukowej, zacieśnianie współpracy między naukowcami na całym świecie oraz wzmacnianie powiązań między nauką a społeczeństwem. „Zainteresowanie otwartą nauką wyszło poza społeczności naukowe na całym świecie i obejmuje innych interesariuszy z nauki, technologii i innowacji" - zauważa Ana Persic z UNESCO w wypowiedziach dla serwisu Geneva Solutions. Otwarta nauka ma również wspierać osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju ONZ.
Więcej informacji na temat prac nad dokumentem znaleźć można na stronie UNESCO.
- Szczegóły
- Utworzono: 2021-05-25
- Natalia Gruenpeter
Grywalizacja na pomoc naukowcom
Nauka obywatelska daje możliwości aktywnego włączenia się w projekty naukowe i stanowi rodzaj zaangażowania społecznego w naukę. W projektach tego typu często wykorzystuje się zasady rywalizacji znane z gier komputerowych, np. wprowadza się system punktacji dla użytkowników strony lub aplikacji za postępy w grze, a Ci którzy mają ich najwięcej wygrywają. Taki model działania, nazywany grywalizacją, jest stosowany w bardzo wielu projektach naukowych.
Przykładem może być projekt Eyewire, w którym może wziąć udział każdy, niezależnie od wiedzy i doświadczenia. Jego twórcy zamierzają stworzyć trójwymiarową mapę ludzkiego mózgu, który składa się z około 100 miliardów neuronów, a pomiędzy nimi występuje duża liczba unikalnych połączeń nazywanych synapsami. To jak dokładnie działa mózg i jaki jest sposób współdziałania jego poszczególnych elementów, wciąż pozostaje tajemnicą, jednak naukowcy z Princeton University, pod przewodnictwem Sebastiana Seunga, starają się rozwiązać te zagadki. W badaniach wykorzystują dane pochodzące ze specjalnego mikroskopu pokazującego obrazy neuronów w postaci 3D i 2D.
„Pracując razem z użytkownikami z całego świata, stworzyliśmy cyfrowe muzeum, które pokazuje kunsztowne piękno siatki neuronowych obwodów” – zauważa Sebastian Seung, profesor neurobiologii oraz informatyk z Instytutu Neurobiologii Uniwersytetu Princeton. Bez pomocy rzeszy wolontariuszy nie uda się przetworzyć tak ogromnej ilości danych rejestrowanych i dostarczanych przez współczesną aparaturę naukową. Dane te nie są możliwe do przeanalizowania dla komputerów, a ludzkie oko i intuicja okazują się wciąż niezastąpione.
- Szczegóły
- Utworzono: 2021-04-30
- Szymon Andrzejewski
Organizacje i platformy nauki obywatelskiej na świecie
Nauka obywatelska to nie tylko zaangażowani wolontariusze na całym świecie. To również organizacje, strony internetowe i czasopisma naukowe poświęcone zagadnieniu włączania obywateli w projekty naukowe. Te miejsca mogą stać się źródłem wsparcia zarówno dla naukowców planujących swoje badania, jak i dla studentów chcących poszerzyć swoją wiedzę poprzez udział w badaniach.
Szukając informacji o nauce obywatelskiej warto zacząć od strony European Citizen Science Association, europejskiej organizacji zrzeszającej wszystkie krajowe organizacje nauki obywatelskiej. To właśnie tutaj można się zapoznać z podstawami, takimi jak 10 zasad nauki obywatelskiej, które są również dostępne w języku polskim. Na stronie gromadzone są najnowsze informacje dotyczące nauki obywatelskiej z krajów Unii Europejskiej, webinaria, wydarzenia oraz wiadomości ze świata. Jednym z najbardziej znanych projektów, w które wraz z partnerami rozwija ECSA, jest strona EU-Citizen.Science, na której można w kilkunastu językach wyszukać informacje o różnych projektach z całego świata, prowadzonych zarówno online, jak i stacjonarnie.
Nie można nie wspomnieć o stronach dotyczących nauki obywatelskiej z USA czy Wielkiej Brytanii, gdzie ta koncepcja jest najbardziej rozwinięta. Najstarsza strona poświęcona takim inicjatywom to istniejąca już od 2007 roku platforma Zooniverse, na której można znaleźć unikalne projekty dotyczące np. astronomii rozwijane dzięki pozyskiwaniu danych m in. z teleskopu Hubble’a. To największa na świecie platforma nauki obywatelskiej z ogromną liczbą wolontariuszy gotowych wesprzeć swoimi siłami każdy nowy projekt. Ponadto, oferuje ona specjalne narzędzie Zooniverse Project Builder dostępne dla każdego chętnego twórcy nowych projektów bez żadnych opłat. Daje jednocześnie garść popartych wieloletnim doświadczeniem wskazówek w zakresie koordynacji tego typu projektów.
- Szczegóły
- Utworzono: 2021-04-30
- Szymon Andrzejewski
Raport na temat czasopism diamentowych
W marcu 2021 r. opublikowany został raport na temat czasopism naukowych wydawanych w modelu diamentowym, czyli czasopism w pełni otwartych, które nie pobierają opłat ani od czytelników (za dostęp) ani od autorów (za publikację).
Raport opracowano na podstawie badań przeprowadzonych przez konsorcjum 10 organizacji na zlecenie Koalicji S i stowarzyszenia Science Europe. Celem było pogłębienie wiedzy na temat sposobu funkcjonowania czasopism diamentowych w różnych dyscyplinach, określenie stopnia ich zgodności z wymogami Planu S, a także sformułowanie rekomendacji oraz planu działań wspierających tego typu inicjatywy wydawnicze. Badanie rozpoczęło się w czerwcu 2020 roku, pół roku przed wdrożeniem Planu S oraz związanej z planem strategii zachowania praw autorskich.
Pierwsza część raportu zawiera informacje metodologiczne oraz najważniejsze ustalenia z badań dotyczące m.in. statusu prawnego i sposobu zarządzania czasopismami, polityki w zakresie praw i umów autorskich, publikowanych treści i towarzyszących im metadanych, standardów wydawniczych, kwestii technicznych, modeli finansowania, sposobów rozpowszechniania czasopism oraz stojących przed nimi wyzwań.
- Szczegóły
- Utworzono: 2021-04-23
- Natalia Gruenpeter
Nauka obywatelska wobec wyzwań współczesności
Jesienią 2020 roku odbyła się konferencja na temat nauki obywatelskiej zorganizowana w ramach niemieckiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej. Hasło przewodnie wydarzenia wyznaczało wizję rozwoju nauki obywatelskiej w kolejnej dekadzie: „Knowledge for Change: A Decade of Citizen Science (2020-2030) in Support of the Sustainable Development Goals”.
Celem konferencji była dyskusja na temat możliwości angażowania obywateli w badania naukowe, które wiążą się z celami zrównoważonego rozwoju, czyli mogą przyczynić się do rozwiązania problemów związanych m.in. z głodem, niedożywieniem i ubóstwem, zdrowiem i jakością życia, środowiskiem naturalnym i klimatem, a także dostępem do edukacji, równością i sprawiedliwością. W obradach konferencyjnych uczestniczyli decydenci, naukowcy, ekonomiści, przedstawiciele organizacji pozarządowych i obywatele działający na rzecz bardziej zrównoważonej przyszłości.
Rezultatem wydarzenia jest deklaracja, która zawiera rekomendacje w trzech obszarach: wykorzystania nauki obywatelskiej dla celów zrównoważonego rozwoju, wzmocnienia nauki obywatelskiej i jej powiązań z różnymi społecznościami badawczymi oraz wzmocnienia przyszłych systemów nauki obywatelskiej. Z treścią deklaracji zapoznać się można na stronie konferencji. Poparcie mogą wyrazić zarówno osoby indywidualne, jak i organizacje.
- Szczegóły
- Utworzono: 2021-04-14
- Natalia Gruenpeter
