Otwarta nauka w Polityce Naukowej Państwa
Rada Ministrów zaakceptowała Politykę Naukową Państwa, strategiczny dokument określający priorytety funkcjonowania systemu szkolnictwa wyższego i nauki w Polsce, który uwzględnia także otwartą naukę. „Dostępność publikacji i danych naukowych przyspiesza tempo dyfuzji wyników badań, sprzyja jakości i rzetelności oraz ułatwia ich weryfikację” – czytamy w rozdziale dotyczącym podnoszenia jakości realizowanych badań (s. 13).
Przyjęte w dokumencie rozumienie otwartej nauki obejmuje dostęp do publikacji naukowych i otwieranie danych badawczych, a także tzw. naukę obywatelską, która polega na angażowaniu w badania osób spoza systemu szkolnictwa wyższego i nauki, co przyczynia się do lepszego zrozumienia nauki przez społeczeństwo i podnoszenia zaufania obywateli do wyników badań.
Plany związane z rozwojem infrastruktury oraz kompetencji w zakresie otwartej nauki ujęte zostały ponadto w rozdziale dotyczącym technologii cyfrowych w gospodarce i społeczeństwie, w którym stwierdzono: „Wyzwaniem pozostaje rozbudowa infrastruktury repozytorium danych oraz działania edukacyjne skierowane do badaczy. Szczególnie istotne na tym etapie jest również powoływanie przez jednostki naukowe pełnomocników ds. Otwartego Dostępu (OD), tworzenie instytucjonalnych polityk OD, kształcenie pracowników naukowych i doktorantów w zakresie OD oraz budowanie i rozwijanie repozytoriów cyfrowych” (s. 41).
Realizację założeń otwartej nauki powiązano także z udziałem polskich jednostek naukowych w rozwoju infrastruktury European Open Science Cloud (EOSC), która – zgodnie z założeniami Komisji Europejskiej – w perspektywie do 2027 r. ma odegrać kluczową rolę dla otwartości, interoperacyjności i dostępności danych naukowych oraz procesów ich przetwarzania.
- Szczegóły
- Utworzono: 2022-08-16
- Natalia Gruenpeter
Porozumienie ws. reformy systemu ewaluacji nauki
W lipcu 2022 r. opublikowana została treść porozumienia w sprawie ewaluacji nauki przyjętego przez ponad 350 instytucji naukowych z ponad 40 krajów. Dokument wyznacza kierunek działań na rzecz zmian systemu ewaluacji, który w większym stopniu uwzględniać powinien jakość i oddziaływanie badań oraz różnorodność, inkluzywność i współpracę.
W proponowanych rozwiązaniach podkreślono m.in. wpływ otwartej nauki na jakość badań, w szczególności poprzez zapewnienie powszechnego dostępu do metod i wyników, który ułatwia weryfikację i replikację badań, a także ponowne wykorzystanie rezultatów badań. Zauważono także, że otwartość sprzyja nawiązywaniu współpracy zarówno w ramach środowiska naukowego, jak i poza nim.
Postulowane zmiany zakładają wzmocnienie jakościowych kryteriów oceny, dla której kluczowe znaczenie ma mieć proces recenzji uzupełniony o odpowiedzialne wykorzystanie wskaźników o charakterze ilościowym. Wskazane zasady ewaluacji odnoszą się do oceny organizacji prowadzących badania naukowe, projektów naukowych, a także indywidualnych badaczy, badaczek i zespołów badawczych.
W dokumencie wskazano ponadto nadrzędne zasady, chroniące najwyższe standardy etyczne, zasady rzetelności i integralności badań naukowych, wolność badań naukowych, autonomię instytucji naukowych, a także rzetelność i transparentność danych, infrastruktur i kryteriów stosowanych w ewaluacji.
- Szczegóły
- Utworzono: 2022-07-28
- Natalia Gruenpeter
Rada Europejska przyjęła konkluzje dotyczące otwartej nauki
W czerwcu 2022 r. Rada Europejska przyjęła konkluzje, które stanowią polityczną podstawę wspólnych działań w trzech kluczowych obszarach: reformie systemów oceny naukowej, budowie potencjału publikacji akademickich oraz promowaniu wielojęzyczności jako środka komunikacji i rozpowszechniania wyników badań naukowych.
W pierwszej części dokumentu ujęto podstawowe założenia reformy systemu ewaluacji nauki, który powinien skupiać się na jakości i oddziaływaniu badań, a nie na wąsko rozumianych wskaźnikach ilościowych opartych na publikacjach. Zmiany uwzględniające zasady i praktyki otwartej nauki powinny być wdrażane w wyniku wspólnego wysiłku instytucji i decydentów na różnych poziomach, przy uwzględnieniu kontekstu lokalnego oraz specyfiki różnych dziedzin nauki, a także przy zachowaniu autonomii instytucji naukowych i zasad wolności akademickiej.
Wskazane w dokumencie kierunki zmian dotyczą:
- wzmocnienia jakościowych kryteriów oceny i odpowiedzialnego korzystania z kryteriów ilościowych;
- uwzględnienia w ocenie różnych rezultatów badań oraz wdrażania zasad FAIR (Findable, Accessible, Interoperable, Reusable);
- uwzględnienia różnych ścieżek kariery oraz różnych typów działalności badawczej i innowacyjnej;
- uwzględnienia specyfiki różnych dziedzin nauki, etapów rozwoju kariery naukowej oraz misji i zadań instytucji naukowych;
- zapewnienia najwyższych standardów etycznych i integralności naukowej;
- respektowania różnorodności, równości płci, a także promowania aktywności naukowej kobiet.
- Szczegóły
- Utworzono: 2022-06-24
- Natalia Gruenpeter
Rekomendacje z okazji 20. rocznicy BOAI w języku polskim
W naszym serwisie oraz na stronie Budapeszteńskiej Inicjatywy Otwartego Dostępu (Budapest Open Access Initiative) opublikowane zostało polskie tłumaczenie rekomendacji wydanych z okazji 20. rocznicy BOAI.
Nowy zbiór rekomendacji wypracował komitet sterujący inicjatywy BOAI w oparciu o pierwotne zasady, aktualne okoliczności oraz komentarze osób ze wszystkich dziedzin nauki i obszarów świata.
W dokumencie wskazano cztery główne zagadnienia, które wymagają działań w najbliższej dekadzie:
- otwarta infrastruktura i zarządzanie nią,
- praktyki ewaluacji badań,
- opłaty za publikowanie,
- umowy typu „czytaj i publikuj”.
Sygnatariusze rekomendacji dostrzegają, że „otwarty dostęp nie jest celem samym w sobie, ale środkiem do osiągnięcia innych celów; ponad wszystko sprawiedliwości, jakości, użyteczności i długofalowej równowagi badań". Dlatego rozwój otwartego dostępu oceniać należy na tle zysków i strat na drodze do osiągnięcia dalszych celów, a zalecenia na kolejną dekadę i działania we wskazanych obszarach powinny być spójne z tymi celami.
Tłumaczenie na język polski opracowane zostało przez zespół Platformy Otwartej Nauki.
- Szczegóły
- Utworzono: 2022-06-23
- Natalia Gruenpeter
UNESCO tworzy kompendium dobrych praktyk w zakresie otwartej nauki
W związku z wdrażaniem rekomendacji dotyczących otwartej nauki UNESCO uruchomiło ankietę, której celem jest zgromadzenie informacji o najlepszych praktykach otwartej nauki stosowanych na wszystkich poziomach: indywidualnym, instytucjonalnym, regionalnym i międzynarodowym. „Powstałe kompendium najlepszych praktyk będzie użytecznym narzędziem do lepszego zrozumienia obecnego krajobrazu otwartej nauki, dzielenia się zdobytym doświadczeniem, identyfikowania i łączenia podmiotów działających na rzecz otwartej nauki na całym świecie oraz dalszego opracowywania innowacyjnych rozwiązań dla otwartej nauki w sposób oparty na współpracy, integracji i przejrzystości” – czytamy w komunikacie UNESCO.
Zebrane informacje mają w szczególności pomóc krajom członkowskim w przyjęciu odpowiednich rozwiązań wspierających priorytetowe obszary działań:
- promowanie wspólnego rozumienia otwartej nauki, związanych z nią korzyści i wyzwań, a także różnorodnych ścieżek do otwartej nauki,
- kształtowanie polityki sprzyjającej otwartej nauce,
- inwestowanie w infrastrukturę otwartej nauki i sprzyjające jej usługi,
- budowanie potencjału otwartej nauki poprzez inwestowanie w zasoby ludzkie, szkolenia, edukację, a także rozwój kompetencji cyfrowych,
- promowanie kultury otwartej nauki i dostosowanie zachęt sprzyjających otwartej nauce,
- promowanie innowacyjnych podejść do otwartej nauki na różnych etapach procesu badawczego,
- promowanie międzynarodowej i wielostronnej współpracy w zakresie otwartej nauki, zmniejszenia nierówności w zakresie technologii i wiedzy.
Ankieta dostępna będzie do połowy lipca 2022 r. Można ją wypełnić w języku angielskim, francuskim bądź hiszpańskim na stronie UNESCO.
- Szczegóły
- Utworzono: 2022-04-27
- Natalia Gruenpeter
