Jak wdrażany będzie Plan S?

Znamy już szczegółowe wytyczne w zakresie wdrażania Planu S, który przyjęło 16 instytucji i fundacji finansujących badania naukowe, w tym Narodowe Centrum Nauki. Celem wspieranej przez Komisję Europejską inicjatywy jest otwarte udostępnianie publikacji naukowych od początku 2020 roku.

W opublikowanym dokumencie rozwinięte zostały zasady szczegółowe, określające zgodność praktyk publikacji z Planem S m.in. w zakresie praw autorskich i licencji, warunków finansowania publikacji w otwartym dostępie czy funkcjonowania czasopism i platform.

Plan S zakłada natychmiastowe udostępnianie publikacji naukowych na wolnych licencjach pozwalających na ponowne wykorzystanie treści w dowolnym celu, także komercyjnym. Zalecane są licencje Creative Commons, a wymaganą licencją dla artykułów naukowych jest CC BY 4.0 (Uznanie autorstwa). Publikacje mają być dostępne w czasopismach i na platformach zgodnych z wytycznymi, czyli m.in. zapewniających możliwość czytania i pobierania treści bez żadnych przeszkód, zarejestrowanych w DOAJ, pozwalających autorom na korzystanie z wolnych licencji, gwarantujących rzetelny proces recenzowania, zgodny ze standardami etycznymi COPE. Określone zostały ponadto zasady deponowania publikacji w otwartych repozytoriach, które również muszą spełniać szereg warunków, m.in. mają być zarejestrowane w OpenDOAR. Artykuły powinny zostać zdeponowane i natychmiast udostępnione na licencji CC BY w wersji po recenzji (Author’s Accepted Manuscript lub Version of Record). 

Szczegóły

Utworzono: 2018-11-28

Natalia Gruenpeter

Open Data Directive

Przybliża się perspektywa zobowiązania wszystkich państw członkowskich UE do wprowadzenia polityk otwartego dostępu do danych badawczych. 7 listopada Rada UE uzgodniła poprawiony tekst nowej dyrektywy o dostępie do danych publicznych, zmieniając przy okazji jej nazwę na Open Data Directive. Dyrektywa rozszerzy zakres dotychczasowych przepisów o ponownym wykorzystaniu informacji sektora publicznego, obejmując nimi także dane badawcze. Uzasadnione jest to tym, że „otwarty dostęp pomaga podnosić jakość, redukuje niepotrzebne dublowanie badań, przyspiesza proces badawczy, zwalcza nieuczciwe zachowania w nauce, a także w ogólności wspiera rozwój gospodarczy i innowacje” (motyw 23).

Obowiązkowe polityki otwartego dostępu

Zgodnie z obecnym kształtem projektu, państwa członkowskie będą musiały wprowadzić krajowe polityki otwartego dostępu oraz podjąć stosowne działania w celu otwartego udostępnienia danych badawczych, które zostały zgromadzone dzięki środkom publicznym. Polityki te mają być skierowane do organizacji prowadzących badania oraz do agencji finansujących.

W art. 2 pkt 7 projektu znajduje się definicja danych badawczych. Za dane badawcze uznaje wszystkie treści w postaci cyfrowej, inne niż publikacje naukowe, które zostały zebrane lub wytworzone w toku prowadzenia badań naukowych i zostały wykorzystane jako dowód w procesie badawczym, albo są powszechnie w społeczności akademickiej uznawane za niezbędne do sprawdzenia poprawności ustaleń i wyników badań.

Szczegóły

Utworzono: 2018-11-20

Michał Starczewski

Nowa formuła OpenAIRE

Po dziesięciu latach działania w formule projektowej OpenAIRE stał się samodzielną, odrębną organizacją. OpenAIRE jako grupa projektów wypracował sobie silną pozycję na europejskiej mapie otwartej nauki, tworząc i rozwijając infrastrukturę w tym obszarze. OpenAIRE to jednak nie tylko aspekty „twarde”, ale i „miękkie”. Sieć trzydziestu czterech Krajowych Biur Otwartego Dostępu (National Open Access Desks) działa w całej UE i poza jej granicami, prowadząc skierowane do naukowców działania edukacyjne i szkoleniowe, przekonując decydentów do przyjmowania polityk otwartości oraz współpracując z projektami, repozytoriami i platformami czasopism.

Wszystkie te działania będą kontynuowane. Po długich przygotowaniach OpenAIRE ogłosił, że powołana została organizacja działająca na gruncie prawa greckiego. Członkami nowego OpenAIRE mogą być instytucje z państw europejskich. Choć zaangażowanych może być wiele instytucji z jednego państwa, to pełne prawa (a przede wszystkim prawo głosu) może mieć wyłącznie jedna z nich. Nowy status prawny ma zwiększyć elastyczność OpenAIRE i jego zdolność do efektywnego działania, a także możliwości pozyskiwania finansowania, również w dotychczasowym trybie projektowym.

Szczegóły

Utworzono: 2018-10-31

Michał Starczewski

Kto przyjął Plan S?

cOAlition S to aktualnie grupa 12 narodowych agencji finansujących badania naukowe, które łączą siły, aby przyspieszyć wprowadzenie otwartego dostępu do publikacji naukowych w Europie.

Nadrzędnym celem przyjętego przez koalicjantów Planu S jest otwarte udostępnianie publikacji już od stycznia 2020 roku. Zasadzie ogólnej towarzyszy dziesięć dodatkowych reguł, które określają m.in. status prawnoautorski publikacji, sprawę czasopism hybrydowych czy kwestie ustalania i monitorowania kryteriów otwartości czasopism i platform.

Szczegóły

Utworzono: 2018-09-28

Natalia Gruenpeter