Raport na temat przyszłości komunikacji naukowej

W styczniu tego roku ukazał się raport „Future of scholarly publishing and scholarly communication" opracowany przez zespół ekspertów, których zadaniem jest wsparcie Komisji Europejskiej w rozwijaniu polityki otwartej nauki (s. 5). Dokument zawiera analizę aktualnego stanu komunikacji naukowej i rynku wydawnictw akademickich oraz proponuje ścieżki rozwoju wskazanych obszarów.

Autorzy piszą, że „komunikacja naukowa powinna rozwijać się poprzez bardziej otwarte, sprawne i dynamiczne kanały wiedzy, w których wszelkiego rodzaju dokumenty, dane i inne materiały mogą elastycznie łączyć się ze sobą i być w trakcie procesu badawczego szybko przekazywane do komentowania i testowania” (s. 25), co więcej „nie chodzi już o to, czy otwarty dostęp odniesie sukces ani czy większość podmiotów zaakceptuje jakiś jego wariant; teraz liczy się to, w jakiej formie (przynajmniej na razie) otwarty dostęp się ustabilizuje” (s. 42). 

Szczegóły

Utworzono: 2019-02-08

Natalia Gruenpeter

Repozytoria w Planie S

Jednym ze sposobów zachowania zgodności z wytycznymi Planu S będzie udostępnianie publikacji w modelu zielonej drogi otwartego dostępu, z wykorzystaniem infrastruktury repozytoryjnej. Przyjęto, że wszystkie finansowane z grantów przyznawanych przez członków cOAlition S publikacje, które nie zostaną udostępnione w otwartych czasopismach lub na otwartych platformach, będą musiały natychmiast po publikacji, czyli bez żadnego embarga, zostać udostępnione w repozytoriach zarejestrowanych w OpenDOAR i zgodnych z wytycznymi OpenAIRE. Publikacje powinny być udostępniane w wersji zaakceptowanej do druku lub w ostatecznej opublikowanej wersji, z wykorzystaniem wolnej licencji (CC 0, CC BY, CC BY-SA) Zalecane jest również otwarte udostępnianie preprintów, chociaż nie wystarczy to, aby spełnić wymagania Planu S.

By poprawić dostępność treści oraz zapewnić możliwości ich szerokiego wykorzystania, repozytoria muszą spełniać określone wymogi. Należy do nich m.in. kontrola jakości metadanych, które w szczególności muszą zawierać pełne i wiarygodne informacje o finansowaniu zapewnianym przez instytucje zrzeszone w cOAlition S. Kolejne wytyczne to przechowywanie pełnych tekstów w XML w standardzie JATS, otwarte API, zapewnienie stałej dostępności treści, pomocy technicznej oraz długotrwałej archiwizacji. Polityka wydawców czasopism naukowych wobec deponowania treści w repozytoriach musi być rejestrowana w serwisie Sherpa/RoMEO.

Szczegóły

Utworzono: 2019-01-21

Małgorzata Waleszko

Ujednolicenie strategii działań na rzecz otwartego dostępu

14. Konferencja Open Access w Berlinie (3-4.12.2018) odbywała się w szczególnym momencie, który wedle jej organizatorów może zaowocować trwałymi zmianami w systemie komunikacji naukowej.

Otwarty dostęp do wyników badań jest aktualnie centralnym punktem wielu rozwijających się i zyskujących na znaczeniu inicjatyw, m.in. Planu S, przyjmowanego przez instytucje finansujące badania, czy prowadzonych w Europie i na świecie negocjacji z wydawcami, dotyczących modelu publikowania naukowego. Temat przewodni tegorocznej konferencji zapowiadał zintensyfikowanie podobnych przedsięwzięć oraz ujednolicenie strategii („Aligning strategies to enable open access”).

W konferencji brało udział 170 uczestników z 37 krajów. Byli wśród nich przedstawiciele instytucji naukowych, instytucji finansujących badania, bibliotek akademickich czy towarzystw naukowych.

Szczegóły

Utworzono: 2018-12-11

Uczciwa konkurencja na rynku czasopism naukowych

Europejskie Stowarzyszenie Uniwersytetów (EUA), zrzeszające ponad 800 uczelni z całej Europy, upomina się o przejrzystość i uczciwą konkurencję na rynku publikacji akademickich. 26 października stowarzyszenie przyjęło oficjalne stanowisko w tej sprawie, a kilka dni później skierowało otwarty list do Margrethe Vestager, unijnej Komisarz ds. Konkurencji. Ma on charakter nieformalnej skargi z prośbą o analizę aktualnej sytuacji i praktyk wydawniczych w sektorze publikacji naukowych.
Niepokój EUA wzbudza m.in. rosnąca koncentracja w branży. Ponad połowa rynku wydawnictw akademickich jest w rękach zaledwie 5 firm: RELX (dawniej Reed-Elsevier), Taylor & Francis, Wiley-Blackwell, Springer Nature i SAGE. Sygnatariusze listu zauważają ponadto, że postęp technologiczny nie przekłada się na zmniejszenie cen usług wydawniczych, co jest istotnym argumentem w dyskusji na temat dysponowania środkami publicznymi. „Każdego roku europejskie uniwersytety wydają, według ostrożnych szacunków, setki milionów euro na dostęp do wyników badań i publikacji, aby naukowcy mogli uzyskać informacje zdobyte i wytworzone przez nich samych oraz przez kolegów i koleżanki z innych uczelni” - czytamy w załączniku do listu. Inne zastrzeżenia wysuwane przez EUA dotyczą m.in. rygorystycznych klauzul poufności w umowach skutkujących brakiem przejrzystości w zakresie kosztów oraz wyraźnej asymetrii sił w negocjacjach pomiędzy jednostkami naukowymi a wydawcami, dodatkowo pogłębianej przez uzależnienie od dostawców produktów naukowych.

Szczegóły

Utworzono: 2018-11-30

Natalia Gruenpeter