Przejrzyste koszty publikacji w otwartym dostępie

Jednym z obszarów, które mają zostać uregulowane w ramach Planu S jest kwestia kosztów publikacji w otwartym dostępie. Koalicja S uznaje, że pełny i natychmiastowy otwarty dostęp osiągnąć można za pomocą różnych modeli biznesowych, jednak podstawą powinna być przejrzystość. Tam, gdzie stosuje się opłaty za publikacje w otwartym dostępie, „muszą być one współmierne do zapewnionych usług wydawniczych, a struktura takich opłat musi być przejrzysta, by dostarczać rynkowi oraz fundatorom informacji umożliwiających potencjalną standaryzację opłat oraz ograniczenie kosztów związanych z ich pokrywaniem” (por. punkt 5 Planu S).

Aby rzetelnie wdrożyć tę politykę, Koalicja S zleciła opracowanie niezależnego raportu na temat kosztów publikacji, nad którym pracowały Alicia Wise i Lorraine Estelle z Information Power. Autorki przeprowadziły szereg konsultacji oraz warsztaty, w których udział wzięli reprezentanci instytucji finansujących badania naukowe, bibliotek i konsorcjów oraz wydawców czasopism. Raport zawiera szereg rekomendacji dla wszystkich interesariuszy, najważniejsze obejmują m.in. zmiany w sposobie udzielania informacji na temat opłat za publikacje w otwarty dostępie. Aktualnie wiele wydawnictw zamieszcza takie informacje na swoich stronach internetowych, jednak często nie są one odpowiednio wyeksponowane ani podawane w sposób spójny. Większy stopień przejrzystości może zostać osiągnięty, kiedy wydawcy ujednolicą praktyki w tym zakresie i w sposób skoordynowany wdrażać będą zaproponowane rozwiązania.

Najważniejszym narzędziem, które służyć ma osiągnięciu tego celu jest zaprezentowany w raporcie schemat danych dotyczących kosztów publikacji. W jego skład wchodzą 3 sekcje:

• pierwsza obejmuje podstawowe informacje, m.in. o wydawcy, tytule, numerze DOI lub ISSN czasopisma oraz opłatach za publikowanie,
• druga zawiera metadane kontekstowe, takie jak roczna liczba opublikowanych artykułów, częstotliwość ukazywania się czasopisma, współczynnik akceptacji, informacje o średnim czasie od złożenia artykułu do akceptacji oraz publikacji,
• trzecia szczegółowe informacje na temat struktury kosztów.

Szczegóły

Utworzono: 2020-01-21

Natalia Gruenpeter

Konsultacje dotyczące OpenAIRE Research Graph

Już od dekady OpenAIRE tworzy i rozwija infrastrukturę otwartej nauki. Rezultatem tych prac są różne serwisy, które ułatwiają wyszukiwanie wyników badań i zwiększają ich widoczność, umożliwiają rozwijanie społeczności badawczych i gromadzenie rezultatów ich badań oraz dostarczają instytucjom finansującym badania narzędzi do monitorowania zgodności publikacji z politykami otwartości. 

Najnowszym osiągnięciem OpenAIRE jest OpenAIRE Research Graph, czyli stale aktualizowany zbiór metadanych i linków łączących instytucje naukowe z publikacjami, zestawami danych badawczych, oprogramowaniem oraz innymi informacjami, m.in. o organizacjach finansujących badania naukowe, projektach czy sieciach badawczych.

Aktualnie OpenAIRE Research Graph agreguje około 450 milionów rekordów metadanych, dostępnych w sposób otwarty, na licencjach CC-BY oraz CC0. Informacje pochodzą z zaufanych źródeł, m.in. z repozytoriów, rejestrów czy grafów wiedzy oraz od wydawców czasopism naukowych i instytucji finansujących badania. Model danych opracowany został z myślą o następujących funkcjach: cytowania i łączenia ze sobą wyników badań, dostarczania fundatorom danych potrzebnych do monitorowania zgodności z politykami otwartości, wspierania społeczności badawczych w publikowaniu, łączeniu i wyszukiwaniu wyników badań, tworzenia raportów na temat wpływu badań oraz trendów badawczych, kontrolowania pochodzenia danych o poszczególnych elementach zbioru i relacjach pomiędzy nimi (por. The OpenAIRE Research Graph Data Model).

Szczegóły

Utworzono: 2020-01-17

Natalia Gruenpeter

Fińska deklaracja na rzecz otwartej nauki

Społeczność naukowa w Finlandii sformułowała deklarację na rzecz otwartej nauki, której celem jest promocja otwartości jako podstawowej wartości nauki. Deklaracja kreśli wizję, w której otwarta nauka nierozłącznie związana jest z codzienną pracą naukowców, wspierając jednocześnie efektywność oraz jakość badań naukowych. W dokumencie wskazano 4 strategiczne obszary działań, które wymagają opracowania odpowiednich polityk:

• kształtowanie kultury otwartej nauki w każdej sferze, także w procesie ewaluacji jakości badań naukowych,
• zapewnienie otwartego dostępu do publikacji naukowych,
• zapewnienie otwartego dostępu do danych badawczych i metod naukowych,
• rozwijanie otwartej edukacji i otwartych zasobów edukacyjnych.

Dokument jest wynikiem wspólnej pracy członków fińskiej społeczności naukowej. Po publicznych konsultacjach jego treść została zatwierdzona przez krajową grupę ds. otwartej nauki. „Przyjmując deklarację na rzecz otwartej nauki i badań, członkowie fińskiej społeczności naukowej zobowiązują się do promowania wspólnych celów w ich organizacjach oraz do udziału w krajowych działaniach na rzecz otwartej nauki koordynowanych przez Federację Fińskich Towarzystw Naukowych (TSV)” - czytamy w deklaracji (s. 29). Działalność Federacji opiera się na silnej współpracy między wszystkimi członkami społeczności naukowej: badaczami i pracownikami administracyjnymi uczelni i instytutów naukowych, bibliotekami, instytucjami finansującymi badania naukowe, towarzystwami naukowymi, wydawnictwami, akademiami oraz rządem. 

Szczegóły

Utworzono: 2020-01-13

Natalia Gruenpeter

W jakim stopniu czasopisma spełniają wymogi Planu S?

Pod koniec listopada 2019 roku ukazał się raport „Open access potential and uptake in the context of Plan S - a partial gap analysis” przygotowany na zlecenie Koalicji S. Jego autorzy, Bianca Kramer i Jeroen Bosman, piszą: „Analiza zaprezentowana w raporcie, przeprowadzona przez Bibliotekę Uniwersytetu w Utrechcie, ma na celu dostarczyć Koalicji S początkowych danych ilościowych i opisowych na temat wykorzystywanych opcji otwartego dostępu w różnych dyscyplinach i subdyscyplinach oraz, na tyle na ile to możliwe, ich zgodności z wymaganiami Planu S” (s. 5). W ramach badania przeanalizowane zostały czasopisma z Directory of Open Access Journals, czasopisma hybrydowe oraz czasopisma zamknięte, uwzględniono ponadto możliwość samodzielnej archiwizacji w ramach zielonej drogi, długość okresu embarga oraz wykorzystanie licencji Creative Commons. Analiza ograniczona była do czasopism indeksowanych w Web of Science, w których w 2017 roku opublikowano wyniki badań finansowanych ze środków Koalicji S. Z tego względu należy traktować ją jako pierwszą próbę ujęcia tematu, który będzie w przyszłości wymagał dodatkowych i bardziej kompleksowych opracowań.

Przygotowanie raportu było jednym z działań zapowiedzianych już w maju 2019 roku, kiedy ukazały się ostateczne wytyczne w zakresie wdrażania Planu S. Celem przeprowadzonej analizy ma być m.in. zidentyfikowanie obszarów, w których istnieje potrzeba zwiększenia udziału otwartych czasopism i platform. Koalicjanci mają następnie wspólnie ustanowić odpowiednie zachęty do zakładania otwartych czasopism i platform lub do przekształcania istniejących czasopism w czasopisma otwarte.

Raport udostępniony został na licencji CC-BY 4.0 w Zenodo. Z najważniejszymi wnioskami zapoznać się można w tłumaczeniu podsumowania raportu opracowanym przez Platformę Otwartej Nauki.

Szczegóły

Utworzono: 2020-01-09

Natalia Gruenpeter