SPARC Europe: podsumowanie dyrektywy o otwartych danych

Przyjęta w czerwcu 2019 roku Dyrektywa o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego zapewnia wspólne ramy prawne dla udostępniania informacji tworzonych i przechowywanych przez organy publiczne wszystkich szczebli, w tym instytucje naukowe, biblioteki i archiwa. Obliguje ona państwa członkowskie do wprowadzenia przepisów umożliwiających swobodną eksploatację danych sektora publicznego. W artykule 10. Dyrektywy ujęte są wymogi dotyczące danych badawczych, które powinny być udostępniane do ponownego wykorzystywania w celach komercyjnych lub niekomercyjnych w zakresie, w jakim dane te są finansowane ze środków publicznych i zostały już publicznie udostępnione w repozytoriach. Dane mają być udostępniane zgodnie z zasadą „otwartości domyślnej” (open by default) i zasadami FAIR, a także z uwzględnieniem kwestii związanych z prywatnością, ochroną danych osobowych, poufnością, bezpieczeństwem narodowym, uzasadnionymi interesami handlowymi, takimi jak tajemnica przedsiębiorstwa, oraz prawami własności intelektualnej osób trzecich zgodnie z zasadą „otwarty jak to najbardziej możliwe, zamknięty jak to konieczne” (as open as possible, as closed as necessary). 

Udostępnianie dokumentów instytucji publicznych na możliwie wczesnym etapie rozpowszechniania oraz w otwartych, znormalizowanych i czytelnych maszynowo formatach (open by design) ma przynieść wymierne korzyści naukowcom, przedsiębiorcom i zwykłym obywatelom poprzez transfer wiedzy oraz stymulowanie rozwoju nauki, nowych technologii, produktów i usług na wspólnym, cyfrowym rynku. Członkowie UE mają wdrożyć te regulacje do 16 lipca 2021 r. Mogą przy tym objąć krajowymi przepisami o otwartym dostępie i ponownym wykorzystaniu również dane badawcze dostępne publicznie na platformach innych niż repozytoria.

Szczegóły

Utworzono: 2019-12-05

Małgorzata Waleszko

Polityki otwartości w Polsce

Koalicja Otwartej Edukacji przygotowała aktualny przegląd polityk otwartości obowiązujących i wdrażanych w polskich uczelniach oraz instytutach naukowo-badawczych. Instytucjonalna polityka otwartości to dokument regulujący kwestie związane z udostępnianiem wyników badań prowadzonych w instytucjach naukowych i/lub finansowanych przez powołane do tego agencje czy fundacje. Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyjęcie polityki powinno być „pierwszym krokiem w kierunku określenia zasad otwartego dostępu”.

Bardziej szczegółowe rekomendacje znaleźć można w dokumencie „Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce” opracowanym przez MNiSW w 2015 roku. Zawarte w nim zalecenia dla jednostek naukowych i uczelni obejmują zapewnienie otwartego dostępu do wyników badań z preferencją dla dostępu libre: „Polityki te w szczególności mogą zawierać zobowiązanie twórców publikacji naukowych powstających w wyniku finansowania ze środków publicznych do zamieszczenia ich w konkretnym repozytorium (chodzi o udostępnienie w repozytorium pełnego tekstu albo odniesienia-linku do takiego tekstu opublikowanego w ramach drogi złotej)” (s. 12).

Opracowanie przygotowane dla Koalicji Otwartej Edukacji obejmuje polityki otwartości przyjęte w latach 2015-2019. Jego celem jest zebranie w jednym miejscu informacji zamieszczanych zwykle na stronach internetowych instytucji. Plany przyjęcia regulacji w zakresie otwartego dostępu deklarują kolejne uczelnie oraz instytuty naukowe, dlatego opracowanie będzie aktualizowane. Dokument dostępny jest na stronie Koalicji Otwartej Edukacji, przygotowały go wspólnie Iwona Sójkowska (Stowarzyszenie EBIB) i Natalia Gruenpeter (ICM).

Szczegóły

Utworzono: 2019-11-14

Open Science Fair 2019: zmienić zasady gry

 Open Science Fair, międzynarodowa konferencja poświęcona otwartej nauce, odbywała się w tym roku pod hasłem “Synergies for Sustainable, Open & Responsible Research” (Synergie w zrównoważonych, otwartych i odpowiedzialnych badaniach).

Motyw przewodni osadził kwestie związane z otwartym udostępnianiem wyników badań w szerszym kontekście politycznym, ekonomicznym i społecznym, uwzględniającym zarówno rozwijanie infrastruktury otwartej nauki, jak i debaty na temat społecznej odpowiedzialności nauki. Różnorodność tematów i problemów znalazła odzwierciedlenie w programie: w ciągu trzech dni ponad 300 uczestników konferencji miało okazję dyskutować o jakości badań naukowych, zapoznać się z plakatami prezentującymi rozmaite inicjatywy na rzecz otwartej nauki, obejrzeć prezentacje serwisów i wziąć udział w warsztatach.

Dominowały tematy związane z rozwijaniem infrastruktury, w szczególności serwisów przeznaczonych do udostępniania danych badawczych zgodnie z zasadami FAIR, ale nie zabrakło też warsztatów czy plakatów na temat inicjatyw edukacyjnych rozwijających kompetencje związane z otwartą nauką.

Szczegóły

Utworzono: 2019-10-11

Natalia Gruenpeter

Światowa Organizacja Zdrowia przyłącza się do cOAlition S

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) jest pierwszą agencją ONZ, która przystąpiła do cOAlition S - inicjatywy na rzecz otwartego udostępniania publikacji naukowych, zawiązanej jesienią 2018 roku przez agencje finansujące badania naukowe. Zgodnie z realizowanym przez koalicję Planem S od stycznia 2021 r. wszystkie artykuły naukowe powstałe w ramach badań finansowanych przez koalicjantów mają być udostępniane w sposób otwarty natychmiast po publikacji i bez żadnych barier finansowych.

W komunikacie zamieszczonym na stronie cOAlition S dr Soumya Swaminathan pełniąca funkcję Głównego Naukowca WHO wyraziła przekonanie, że przystąpienie do koalicji przyspieszy postęp w kierunku powszechnego, bezpłatnego dostępu do wyników badań naukowych z zakresu medycyny. Ma to również pomóc WHO w realizacji strategicznego celu, jakim jest zapewnienie powszechnego dostępu do opieki medycznej dla następnego miliarda osób w ciągu kolejnych 5 lat.

WHO od wielu lat wspiera otwarty dostęp do publikacji naukowych. W 2002 r. we współpracy z wydawcami uruchomiła program Hinari Access to Research for Health, dzięki któremu pracownicy służby zdrowia i naukowcy z 120 krajów mają aktualnie dostęp do 15 tys. czasopism medycznych. W 2014 r. organizacja wdrożyła politykę otwartego dostępu, zgodnie z którą artykuły naukowe i rozdziały z książek autorstwa pracowników WHO lub naukowców prowadzących badania finansowane przez agencję udostępniane są w Europe PubMed Central. Od 2016 r. polityka została rozszerzona, a wszystkie publikacje WHO dostępne są w otwartym instytucjonalnym repozytorium IRIS (Institutional Repository for Information Sharing).

Szczegóły

Utworzono: 2019-09-23

Małgorzata Waleszko