Kamień milowy w rekomendacjach UNESCO dot. otwartej nauki

30 września 2020 r. UNESCO przekazało przedstawicielom 193 państw członkowskich wstępną wersję rekomendacji dot. otwartej nauki, osiągając tym samym kamień milowy w pracach nad dokumentem. Jest to rezultat działań komitetu doradczego oraz wielomiesięcznych konsultacji, których celem było sformułowanie wytycznych uwzględniających doświadczenia, potrzeby i propozycje różnych grup interesariuszy z całego świata, m.in. instytucji naukowych, badaczy, bibliotek i wydawców. W komitecie doradczym UNESCO ds. otwartej nauki zasiedli przedstawiciele państw członkowskich z sześciu grup wyborczych oraz przedstawiciele organizacji naukowych i badawczych. Jednym z reprezentantów państw Europy Wschodniej jest Jakub Szprot, kierujący pracami zespołu Platformy Otwartej Nauki w ICM UW. 

Wstępna wersja rekomendacji zawiera definicje otwartej nauki, wskazuje jej cele i zasady oraz  zaleca konkretne działania. Otwarta nauka zdefiniowana została jako koncepcja obejmująca różne praktyki dzielenia się wynikami badań, zacieśniania współpracy naukowej, wymiany informacji z korzyścią dla nauki i społeczeństwa oraz otwierania procesu tworzenia i przekazywania wiedzy naukowej z uwzględnieniem podmiotów społecznych spoza kręgów naukowych. 

Regionalne konsultacje UNESCO dot. otwartej nauki

24 września 2020 r. odbyły się konsultacje UNESCO z udziałem przedstawicieli krajów Europy Wschodniej. Spotkanie zamknęło cykl konsultacji regionalnych, które rozpoczęły się w grudniu 2019 roku i dotyczyły prac nad rekomendacjami UNESCO dot. otwartej naukiPodczas spotkania omówione zostały trzy aspekty wdrażania rozwiązań w zakresie otwartej nauki: polityczny, naukowy i społeczny. Jednym z panelistów był Kostas Glinos, kierownik działu ds. otwartej nauki w Dyrekcji Generalnej ds. Badań Naukowych i Innowacji Komisji Europejskiej, który przedstawił aktualną politykę i działania Komisji Europejskiej, podkreślając, że otwarta nauka stanowi jeden z podstawowych wymiarów europejskiej przestrzeni badawczej i modus operandi programów finansowania badań naukowych i innowacji. Polską perspektywę zaprezentowała Urszula Białek-Wyrzykowska z Międzynarodowego Instytutu Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie, który powstał na mocy międzynarodowej umowy między UNESCO a Rządem RP. Wskazując wyzwania związane z wdrażaniem rozwiązań sprzyjających otwartej nauce, prelegentka omówiła je na poziomie krajowym i globalnym. Wśród zagadnień istotnych dla naukowców w Polsce znalazły się m.in. poziom świadomości w zakresie otwartych modeli komunikacji naukowej, kwestia dostępu do zasobów oraz infrastruktury repozytoryjnej czy potrzeba profesjonalizacji instytucjonalnego wsparcia dla badaczy, np. poprzez wdrażanie polityk otwartości i kształcenie data stewardów.

Wywiad z Wojciechem Murdzkiem, Ministrem Nauki i Szkolnictwa Wyższego

„Kierunki rozwoju otwartego dostępu do publikacji i wyników badań naukowych w Polsce” przez długi czas dobrze spełniały swoją rolę, jako dokument przybliżający odbiorcom pojęcie Otwartego Dostępu, oraz nakreślający działania strategiczne i precyzujący zalecenia dla jednostek naukowych. Na podstawie spotkań i rozmów z przedstawicielami środowiska naukowego ustaliliśmy, że dokument ten wymaga już pewnej aktualizacji - zauważa Wojciech Murdzek, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego

 

W wywiadzie udzielonym naszemu serwisowi Wojciech Murdzek wskazuje działania podejmowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w zakresie otwartego dostępu do wyników badań oraz zapowiada prace nad aktualizacją przyjętych w 2015 roku „Kierunków rozwoju...”. Zapraszamy do lektury całego wywiadu.

Koalicja S przyjęła strategię w zakresie majątkowych praw autorskich

Zasada zachowania majątkowych praw autorskich przez naukowców stanowi jedną z naczelnych zasad Planu S. Szczegółowe regulacje w tym zakresie zostały przyjęte w lipcu 2020 r. w formie strategii, która określa m.in. zmiany w umowach grantowych, które mają zagwarantować udostępnianie publikacji w wersji AAM (Author Accepted Manuscript) lub VoR (Version of Record) na licencji CC-BY. W ramach przyjętej strategii zaplanowana została także komunikacja z wydawcami czasopism naukowych. Koalicja S rozesłała do listy informujące o przyjętej strategii oraz zaplanowała serię webinariów. Znany jest już także harmonogram wdrażania odpowiednich rozwiązań przez członków Koalicji S. Są wśród nich organizacje, które wdrożą strategię już w 2021 roku (early adopters) oraz takie, które dopiero podejmą odpowiednie decyzje (adoption to follow).

Narodowe Centrum Nauki znalazło się w pierwszej grupie. W komunikacie zamieszczonym na stronie NCN czytamy: „Jedną z trzech ścieżek publikacyjnych zgodnych z założeniami Planu S, a także Polityką, jest publikowanie wyników badań w repozytoriach o otwartym dostępie, gdzie autor powinien umieścić przynajmniej zaakceptowany przez wydawcę do druku manuskrypt (tzw. Author Accepted Manuscript) na licencji Creative Commons Attribution (CC BY) w tym samym czasie, w którym ukazała się publikacja w czasopiśmie zamkniętym. Strategia Zachowania Praw Autorskich ma właśnie na celu ochronę prawa autora do decydowania o opublikowaniu manuskryptu w repozytorium o otwartym dostępie na licencji CC BY”.

Współpraca OpenAIRE i F1000 Research na rzecz rozwoju europejskiej platformy wydawniczej

Organizacja OpenAIRE zaangażowała się w rozwój otwartej platformy wydawniczej Open Research Europe (ORE) tworzonej przez firmę F1000 Research Ltd na zlecenie Komisji Europejskiej.

Organizacje będą współpracować, aby publikacje na nowej platformie były w pełni widoczne, łatwe do wyszukiwania i wzbogacone o dodatkowe dane. Prace obejmą m.in. integrację danych o grantach Komisji Europejskiej, obsługę automatycznego deponowania treści w ORE od dostawców treści OpenAIRE czy ujednolicenie wyświetlania statystyk. Oprócz wsparcia na poziomie technicznym, OpenAIRE zaangażuje się w rozpowszechnianie informacji o platformie, m.in. z pomocą sieci Krajowych Biur Otwartego Dostępu.

Additional information